Trong những con hẻm tĩnh lặng của kinh đô Heian-kyo, dưới ánh trăng bàng bạc và những tán anh đào rung rinh trong gió, một phong tục độc đáo từng thắp lên những câu chuyện tình lãng mạn đầy chất thơ của người Nhật xưa. “Kaimami” – hành động nhìn trộm qua khe hở – không chỉ là một cái nhìn lén lút đầy tò mò, mà còn là bước đầu tiên trong hành trình tìm kiếm ý trung nhân, mở ra cánh cửa dẫn đến những mối tình sâu đậm thời Heian (794–1185). Trong thế giới mà các tiểu thư khuê các bị giấu kín sau những tấm rèm lụa và bình phong sơn son, “kaimami” trở thành một nghệ thuật, một nghi thức đầy tinh tế, nơi những ánh mắt vụng trộm khơi nguồn cho những vần thơ tình bất tận.
Một thời đại của những giấc mơ tình
Thời Heian, giai đoạn vàng son của văn hóa Nhật Bản, là thời kỳ mà nghệ thuật, thơ ca và tình yêu đan xen chặt chẽ, tạo nên một bức tranh xã hội thấm đẫm sự thanh lịch và lãng mạn. Những chàng trai và cô gái bước vào tuổi trưởng thành ở độ tuổi 12 đến 14, đánh dấu bằng những nghi lễ trang trọng: nam giới trải qua Uikoburi, lần đầu tiên đội mũ Kanmuri uy nghiêm, còn các thiếu nữ khoác lên mình chiếc váy Mo lộng lẫy trong lễ Mogi, biểu tượng của sự trưởng thành trong bộ trang phục Junihitoe tầng tầng lớp lớp.
Trong xã hội phong kiến nghiêm ngặt này, các tiểu thư quý tộc sống ẩn mình trong những dinh thự nguy nga, được bao bọc bởi những bức rèm lụa và bình phong tinh xảo. Họ hiếm khi lộ diện, ngay cả với những người thân trong gia đình, và việc gặp gỡ trực tiếp với nam giới dường như là điều bất khả thi. Chính trong bối cảnh ấy, “kaimami” ra đời như một phong tục độc đáo, cho phép những chàng trai khao khát tình yêu được phép nhìn trộm, dù chỉ là thoáng qua, để khám phá bóng hình của người con gái trong mộng.
Kaimami: Nghệ thuật của những ánh nhìn vụng trộm
“Kaimami,” nghĩa đen là “nhìn qua khe hở,” không chỉ đơn thuần là hành động nhìn lén. Nó là một nghi thức được xã hội Heian chấp nhận, thậm chí được xem như biểu hiện của sự lịch lãm và tinh tế của nam giới. Những chàng trai, trong trang phục áo choàng kariginu thanh tao, lặng lẽ đứng bên ngoài những khuê phòng, nhìn qua khe hở của hàng rào tre hoặc những tấm rèm lụa phất phơ trong gió. Họ không mong được thấy rõ gương mặt của người đẹp, bởi điều đó gần như bất khả thi. Thay vào đó, họ chỉ có thể bắt gặp bóng dáng yểu điệu, mái tóc đen dài óng ả buông xõa, hay thoảng qua hương thơm dịu dàng từ những lớp áo Junihitoe phảng phất mùi hương thảo mộc.
Những khoảnh khắc thoáng qua ấy, dù ngắn ngủi, lại đủ sức làm trái tim các chàng trai rung động. Một ánh mắt lướt qua, một cử chỉ nhẹ nhàng, hay tiếng đàn koto văng vẳng từ khuê phòng có thể khơi dậy cả một trời tương tư. “Kaimami” không chỉ là hành động nhìn trộm, mà còn là cách để các chàng trai cảm nhận được linh hồn của người con gái, từ đó dệt nên những vần thơ waka – thể loại thơ năm âm tiết đặc trưng của thời Heian – để bày tỏ lòng ngưỡng mộ và khát khao.
Từ ánh nhìn đến những vần thơ tình
Khi một chàng trai đã chọn được “nàng thơ” qua những lần nhìn trộm, hành trình chinh phục trái tim nàng mới thực sự bắt đầu. Ngòi bút và mực tàu trở thành người bạn đồng hành, khi chàng tỉ mỉ viết nên những bài thơ waka, mỗi câu chữ đều thấm đẫm cảm xúc, ca ngợi vẻ đẹp của nàng, từ mái tóc đen nhánh tựa màn đêm đến dáng hình thanh thoát như cành liễu trong gió. Những bức thư tình này được gửi đi qua người hầu cận của nàng, thường kèm theo một cành hoa anh đào hay một chiếc quạt gấp tinh xảo, như một lời nhắn gửi đầy ý nhị.
Nếu cô gái đáp lại bằng một bài thơ, đó là tín hiệu “bật đèn xanh,” mở ra cơ hội để hai bên tiếp tục trao đổi thư từ. Những lá thư qua lại không chỉ là phương tiện giao tiếp, mà còn là cách để đôi bên khám phá tâm hồn nhau, qua từng câu thơ đậm chất văn chương. Trong thế giới Heian, khả năng sáng tác thơ ca là thước đo của sự tinh tế và trí tuệ, và một bài thơ hay có thể khiến trái tim người nhận rung động.
Những cuộc hẹn hò dưới ánh trăng
Khi tình cảm đã được nhen nhóm qua những vần thơ, các chàng trai được phép ghé thăm khuê phòng của người con gái, nhưng mọi thứ đều phải tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt. Họ chỉ được vào bằng cửa sau, tuyệt đối không được bước qua cửa chính – một biểu tượng của sự tôn trọng sự riêng tư của nàng. Những cuộc viếng thăm chỉ diễn ra khi màn đêm buông xuống, và chàng trai phải rời đi trước khi ánh bình minh ló dạng. Trong bóng tối mờ ảo, đôi bên trò chuyện qua những tấm rèm lụa, chia sẻ những vần thơ, hay lắng nghe tiếng đàn koto hòa quyện với tiếng gió đêm.
Những cuộc gặp gỡ này không nhằm mục đích thân mật về thể xác, mà chủ yếu là sự kết nối tinh thần và cảm xúc. Sự gần gũi, nếu có, được giới hạn trong những cái chạm tay nhẹ nhàng hay những cái nhìn qua rèm che, đầy chất thơ và kiềm chế. Sau ba đêm liên tiếp như vậy, cặp đôi sẽ cùng thực hiện nghi lễ Roken no Shiki – buổi ra mắt chính thức với sự chứng kiến của gia đình bên nữ, đánh dấu sự công nhận của mối quan hệ. Cùng với đó là nghi thức Mikayo no Mochi no Shiki, khi đôi uyên ương cùng thưởng thức bánh mochi, biểu tượng của sự gắn kết và bền vững.
Kaimami trong văn hóa và văn học Heian
Phong tục “kaimami” không chỉ là một phần của đời sống xã hội, mà còn trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong văn học thời Heian, đặc biệt là trong Truyện Genji (Genji Monogatari), tác phẩm kinh điển của nữ văn sĩ Murasaki Shikibu. Trong truyện, nhân vật chính Hikaru Genji thường xuyên thực hiện “kaimami,” nhìn trộm các nàng tiểu thư để rồi từ đó dệt nên những mối tình đầy bi kịch và lãng mạn. Những cảnh nhìn trộm được miêu tả sống động, với những chi tiết tinh tế về ánh sáng, bóng tối và cảm xúc, đã khắc họa rõ nét sự phức tạp của tình yêu trong xã hội quý tộc.
Những bức họa và tranh cuộn (emaki) thời Heian cũng thường tái hiện cảnh “kaimami,” với hình ảnh các chàng trai đứng lặng lẽ bên hàng rào, ánh mắt đắm đuối hướng về phía khuê phòng. Những hình ảnh này không chỉ phản ánh phong tục, mà còn thể hiện sự tôn vinh vẻ đẹp của sự khao khát và bí ẩn trong tình yêu.
Di sản của một phong tục độc đáo
Dù thời Heian đã lùi xa vào dĩ vãng, phong tục “kaimami” vẫn để lại dấu ấn sâu đậm trong văn hóa Nhật Bản, như một lời nhắc nhở về một thời kỳ mà tình yêu được nuôi dưỡng bởi sự tinh tế, kiên nhẫn và sức mạnh của thơ ca. Trong thế giới hiện đại, nơi những ứng dụng hẹn hò và mạng xã hội khiến việc kết nối trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, “kaimami” gợi lên một cảm giác hoài niệm về những mối tình chậm rãi, nơi một ánh nhìn thoáng qua có thể khơi nguồn cho cả một đời tương tư.
Hành trình “thoát ế” của người Nhật xưa không chỉ là câu chuyện về việc tìm kiếm tình yêu, mà còn là một nghệ thuật sống, nơi mỗi ánh mắt, mỗi vần thơ đều mang theo hơi thở của sự thanh tao và lãng mạn. “Kaimami” nhắc nhở chúng ta rằng, đôi khi, chính những khoảnh khắc lén lút và bí ẩn lại là khởi đầu cho những câu chuyện tình đẹp nhất.