Trong đời sống hiện đại ở Nhật Bản, kỹ thuật may vá Sashiko với những đường khâu đơn giản luôn có sức hút lạ kỳ và trở thành một trong những hình thức nghệ thuật thủ công tiêu biểu của đất nước này.
Sashiko (刺し子, nghĩa là “mũi đâm”) là một kỹ thuật may vá truyền thống của đất nước Nhật Bản. Ngày nay, kỹ thuật này đã trở thành một phong cách độc đáo và có chỗ đứng trong ngành thời trang cao cấp. Tuy nhiên, ít ai biết ban đầu nó được phát triển bởi những người lao động nghèo để tận dụng những bộ đồ cũ dùng từ thế hệ này qua thế hệ khác.
Nghệ thuật Sashiko bắt đầu từ nhu cầu thực tế của những người dân thường trong thời Edo (1615-1868). Trong thời kỳ này, may vá là hoạt động chính hàng ngày của những người phụ nữ thuộc gia đình tầng lớp lao động thời Edo. Họ sử dụng kỹ thuật Sashiko để gia cố hoặc sửa chữa những chỗ bị mòn rách trên quần áo bằng các miếng vá, làm cho miếng vải trở nên bền chắc và dày hơn. Vậy là Sashiko đã ra đời như một kỹ năng cần thiết để tồn tại thời bấy giờ.
Cũng vào thời Edo, vì thời tiết lạnh giá mà những người nông dân không thể trồng bông tại những khu vực ở phía Bắc Nhật Bản. Lúc ấy, theo hệ thống phân chia tầng lớp tại Nhật thời đó, một sắc lệnh tiết kiệm đối với tầng lớp nông dân được ban hành vào năm 1742 đã cấm nông dân mặc đồ bông, bao gồm quần áo lao động, mũ đội đầu, đồ lót và thắt lưng Obi. Do đó, họ quyết định sử dụng vải lanh để thay thế (loại vải sợi gai dầu thô ráp và dễ bị sờn rách). Mặc dù vải lanh thoáng mát và thoải mái vào mùa hè, nó lại không phù hợp với mùa đông tại miền bắc lạnh giá. Vì vậy, họ đã nghĩ ra cách may chồng các mảnh vải lanh lên nhau để tạo độ dày, giúp hơi ấm được lưu lại trong bên trong áo quần.
Đến thời Minh Trị (1868-1912), kỹ thuật may vá Sashiko đã trở nên phổ biến hơn trong đời sống của người dân Nhật Bản. Ngay cả quần áo bảo hộ cá nhân, áo khoác của lính cứu hỏa (Hikeshibaten) trong thời kỳ Edo và Meiji cũng được tạo mẫu bằng kỹ thuật Sashiko với hình thêu rồng, biểu tượng của nước và lòng dũng cảm.
Ngày nay, khi con người hiện đại có xu hướng tối giản hóa lối sống, những đường khâu đơn giản nhưng lại có sức hút khó tả của Sashiko trở thành một trong những hình thức nghệ thuật thủ công tiêu biểu của Nhật Bản. Hiện tại, người ta ứng dụng các mẫu Sashiko truyền thống để trang trí cho các sản phẩm như: khăn tay, đệm, túi xách, tấm lót ly, quần áo,… để làm tăng tính thẩm mỹ cho chúng. Sashiko cũng không còn giới hạn trên vải màu chàm truyền thống nữa, mà được kết hợp nhiều màu sắc khác nhau, trở thành một phương pháp trang trí vải.
Du khách cũng có thể may họa tiết chần bông bằng kỹ thuật Sashiko, hoặc tự sáng tạo cho mình những cách ứng dụng khác nhau tùy theo ý thích. Ngoài ra, kỹ thuật của Sashiko chỉ gồm những đường kim mũi chỉ đơn giản, vì vậy nó còn được sử dụng như một cách phục hồi chức năng cho người cao tuổi.
Cho đến ngày nay, phong cách thêu Sashiko đã phát triển và mang tính nghệ thuật hơn, nhưng về cơ bản nó có 5 loại chính:
Moyozashi sử dụng các đường khâu chạy có các dạng hình học lặp đi lặp lại, được tạo thành từ các đường thẳng, đường cong hay zigzag, và thường bao gồm những họa tiết, hình ảnh mang ý nghĩa may mắn từ xa xưa. Với Moyozashi, các mũi khâu không bao giờ chạm nhau mà có khoảng cách được giữa chúng.
Hitomezashi là sự liên kết của nhiều đường khâu đơn có thể là các đường ngang, dọc hoặc có chéo, có thể chạm hoặc không chạm nhau, tạo thành các hình có đường viền. Đường cong không được sử dụng trong họa tiết này. Không giống như mẫu Moyozashi, các sợi chỉ thường giao nhau và bắt chéo nhau như một phần của thiết kế. Hitomezashi có xu hướng gồm các đường khâu dày đặc hơn là Moyozashi. Kiểu hoa văn này hay được ứng dụng trong sửa chữa trang phục.
Kogin, có nghĩa là tấm vải nhỏ, đây là một loại hình thêu kỳ công từ quận Tsugaru của Honshu. Nó được khâu từ bên này sang bên kia, trong đó hầu hết các số lượng sợi không đồng đều: một, ba, năm và đôi khi là bảy. Các đường khâu dài, thường được khâu ở mặt sau, dẫn đến vải có độ dày gần như gấp ba lần ban đầu, có tác dụng giữ ấm trong mùa đông.
Shonai Sashiko là một kỹ thuật thêu truyền thống của vùng Shonai, Yamagata, ở phía tây bắc Nhật Bản. Ban đầu, nó được sử dụng để kết hợp hai hoặc nhiều lớp vải gai dầu hoặc vải bông, và có đặc điểm là các đường thẳng bắt chéo và đan chéo vào nhau, và được thực hiện bằng đường khâu chạy.
Kakurezashi là nghệ thuật sử dụng sợi chỉ nhuộm chàm để thêu, khiến các họa tiết không chỉ đơn giản là màu đen trắng mà còn tạo nên nhiều màu sắc và họa tiết sắc nét và màu sắc hơn.
Các mẫu thêu phổ biến nhất của Nhật Bản là vảy cá, kim cương, núi, tre, lá hồng, hình mũi tên, cỏ pampas… và các khối hình học lồng vào nhau.
Nét đẹp trong “nghệ thuật” Sashiko của Nhật Bản rất khó thể có thể miêu tả hết được. Chỉ có thể thực hiện ngay một chuyến du lịch Nhật Bản cùng chúng tôi, du khách mới có thể khám phá được hết những “nét đẹp” văn hóa này.