Nhật Bản có nhiều nét văn hóa đặc trưng riêng. Với nhiều lễ hội và các nghi thức độc đáo đã tạo nên một đất nước có chiều sâu về lịch sử văn hóa. Và điều này cũng góp phần cấu thành sức hút đối với khách lịch đến với nơi đây. Tiêu biểu cho những lễ hội ở Nhật Bản không thể không nhắc tới Lễ hội Obon (Obon Masturi).
Lễ hội Obon (Lễ hội Bon hay “lễ hội của những con thuyền thả trôi sông”) được xem như là Lễ Vu lan của Nhật Bản, vì mang ý nghĩa Phật giáo tương tự như lễ Vu lan ở Việt Nam (lễ xá tội Vong Nhân) đều là để tri ân, tưởng nhớ những người thân đã qua đời. Vào những ngày này, những người con ở xa về thăm cha mẹ ông bà, để tỏ lòng hiếu thảo, biết ơn và đi viếng mộ những người thân. Vì vậy lễ Obon cũng là dịp gia đình đoàn tụ quay quần bên nhau trong một kỳ nghỉ lễ dài.
Theo sử sách để lại, Lễ hội Obon ở Nhật Bản có cách đây khoảng trên 500 năm. Nguồn gốc lễ hội bắt nguồn từ câu chuyện cảm động về tình mẫu tử của một người tên là Mokuren – một đệ tử của Phật giáo đã tu hành đắc đạo. Ông Mokuren mất mẹ từ sớm, vì vậy ông có tư tưởng báo hiếu thông qua việc kết nối với linh hồn của người mẹ quá cố của mình. Tuy nhiên, khi gặp được linh hồn của bà mẹ, ông mới hay biết mẹ của mình đang bị đày dưới địa ngục rất khổ đau do trước đây mẹ của ông làm nhiều việc ác, trái với đạo lý con người. Day dứt bám theo ông và Mokuren quyết định tìm đến đức Phật để kiếm tìm sự giúp đỡ. Cảm động trước ý định báo hiếu đó, đức Phật đã đưa cho Mokuren một cách giải thoát cho linh hồn người mẹ của ông đó là hãy dâng lên những lễ vật để cúng cho các nhà tu đang tu hành trong dương gian vào ngày 15/7. Nhờ vậy mà mẹ của Mokuren đã được giải thoát khỏi vòng đày ải dưới địa ngục, và điều này cũng làm cho ông thực sự vui mừng. Khi gặp lại linh hồn của người mẹ của mình, Mokuren vui sướng nhảy múa, đó cũng là điệu múa đặc trưng của lễ hội Obon được gìn giữ cho tới ngày nay.
Từ sự tích này, vào hàng năm, người dân Nhật tổ chức lễ Obon để thể hiện lòng biết ơn tới cha mẹ và linh hồn tổ tiên. Ngày nay, lễ hội này trở thành dịp để đoàn tụ gia đình và tham gia các tục lệ truyền thống như nhảy múa hay thả đèn lồng trôi sông.
Lễ hội Obon kéo dài trong 3 đến 4 ngày, tuy nhiên ngày bắt đầu lại có sự khác biệt giữa các vùng miền của Nhật Bản do cách hiểu về tục lệ và quan niệm linh hồn người thân trở về vào thời điểm khác nhau giữa các vùng. Có những vùng lễ Obon diễn ra khoảng thời gian từ 13/7 tới ngày 16/7 như vùng Tokyo, Yokohama và vùng Tōhoku. Nhưng cũng có địa phương tổ chức lễ Obon trong khoảng thời gian từ 13/8 đến 16/8, đây là ngày phổ biến rộng rãi và là ngày hội Obon lớn nhất được tổ chức tại Kyoto.
Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân thường chuẩn bị rất nhiều thứ để tổ tiên về với con cháu an toàn và sau đó là an tâm trở về thế giới bên kia.
Nếu như ở Việt Nam có tục cúng lễ rất lớn và đốt vàng mã dâng lên người đã khuất thì người Nhật Bản cũng có những cách cúng tổ tiên rất độc đáo. Đồ cúng thờ của họ là những chiếc bánh như bánh khảo, làm từ bột gạo màu xanh, đỏ, vàng… (một nét văn hóa ẩm thực đặc sắc của người Nhật) trông rất hấp dẫn và thường có hình hoa sen (tiếng Nhật gọi là Hasu Okashi) cùng với những giỏ hoa quả gồm nhiều loại được trình bày rất đẹp mắt trên bàn thờ gọi là Obon-dana (hoặc Tama-dana). Đồ cúng được thay đổi mỗi ngày, ngày 13 là Mukaedango (Bánh đón linh hồn); ngày 14 là Ohagi (Một loại bánh bột gạo); ngày 15 là Soumen (Bún làm bằng bột mì) và ngày 16 là Okuridango (Bánh tiễn linh hồn).
Với quan niệm đón rước linh hồn của tổ tiên về với gia đình một cách nhanh chóng nhất, vào ngày 12/8, người dân Nhật đã tự tay tạo ra những chú ngựa bằng quả dưa chuột và những que tăm. Và lưu luyến để người đã khuất thong thả về với thế giới bên kia, những con bò bằng quả cà tím cũng được người dân tự làm ra. Người Nhật cho rằng linh hồn sẽ cưỡi những chú bò sẽ bước đi chậm rãi.
Ngày hôm sau sẽ là nghi thức nhóm lửa đón tổ tiên – Mukaebi. Người ta sử dụng cành cây gai Ogara để đốt lửa với niềm tin rằng, linh hồn người đã khuất sẽ cưỡi đám khói từ ngọn lửa này để quay trở về trần gian. Nhờ đám khói này mà linh hồn người đã khuất sẽ không bị lạc đường và có thể quay về nhà mình an toàn, vì vậy đám khói này còn có vai trò như là vật chỉ đường “Michishirube”.
Trong 2 ngày: 14 – 15/8, các thành viên trong gia đình sẽ tổ chức đi viếng mộ. Họ thường dọn dẹp các mộ phần cho sạch sẽ, dâng hoa, thắp hương, dâng nước để thờ cúng tổ tiên. Sau đó những người thân thuộc, họ hàng trong gia đình lại tập trung lại và cùng nhau ăn uống. Đây là khoảng thời gian quan trọng để tưởng nhớ đến những người đã khuất.
Trong ngày cuối cùng của lễ Obon – ngày tạm biệt tổ tiên, người Nhật tiến hành “Lễ dâng lửa Obon” được tổ chức vào khoảng 20h, thời điểm này có hàng ngàn người đổ về Kyoto để xem những ngọn lửa được thắp sáng lên với nhiều ý nghĩa. Và sau khi đám lửa đã cháy hết, các điệu múa của Lễ hội Obon sẽ được tổ chức tại chùa Yusen-ji dưới chân các ngọn núi. Các điệu múa này là Daimoku và Sashi, thường được bắt đầu từ 21h và kết thúc sau khoảng 1 giờ đồng hồ.
Rất nhiều hoạt động khác cũng được tổ chức trong dịp lễ hội Obon để tưởng nhớ đến tổ tiên của người dân Nhật Bản. Trang phục truyền thống Yukata trong lễ hội Obon được sử dụng để mặc, đây cũng là một trong những loại trang phục Kimono nổi tiếng của quốc gia này. Các trò chơi dân gian được tổ chức sôi động như câu cá, bịt mắt đập dưa hấu. Kết thúc buổi lễ hội Obon là màn biểu diễn pháo hoa, thả đèn lồng, thả thuyền hoa đăng trôi trên sông hay dọc các bờ biển với mục đích đưa tiễn linh hồn của tổ tiên, người thân. Đây là một thời khắc rất thiêng liêng và đẹp trong mắt người dân Nhật Bản.
Lễ hội Obon là một trong những nét văn hóa đặc sắc của “xứ Phù Tang” được gìn giữ tới ngày hôm nay. Nó mang lại giá trị tinh thần rất lớn cho dân tộc Nhật Bản và đồng thời có một ý nghĩa nhân văn vô cùng cao đẹp. Nếu có dịp du lịch Nhật Bản vào thời điểm diễn ra lễ hội Obon, du khách đừng bỏ qua cơ hội “hoà mình” vào không gian huyền bí này nhé! Chúc du khách có một hành trình vui vẻ và nhiều thú vị!
