Nhật Bản – xứ sở của triết lý “mottainai” (không lãng phí) – nổi tiếng với sự tinh tế trong văn hóa và ẩm thực. Tuy nhiên, một nét độc đáo khiến nhiều du khách bất ngờ là người Nhật hiếm khi mang thức ăn thừa về nhà sau khi dùng bữa tại nhà hàng. Hành động này không chỉ phản ánh thói quen ăn uống mà còn ẩn chứa những giá trị văn hóa sâu sắc, từ sự chú trọng an toàn thực phẩm đến tôn vinh nghệ thuật ẩm thực. Hãy cùng khám phá lý do vì sao mang thức ăn thừa về nhà không phổ biến tại Nhật Bản và những nỗ lực thay đổi để giảm lãng phí thực phẩm.
Mang thức ăn thừa về nhà: Một phong tục hiếm gặp tại Nhật Bản
Khi bước vào một nhà hàng Nhật Bản, từ quán sushi truyền thống ở Tokyo đến izakaya sôi động ở Osaka, thực khách sẽ nhận thấy sự chăm chút trong từng món ăn. Các khẩu phần được thiết kế vừa đủ, giúp thực khách thưởng thức trọn vẹn mà không để thừa. Tuy nhiên, nếu thức ăn còn dư, yêu cầu mang thức ăn thừa về nhà thường bị từ chối khéo léo. Đây không phải sự thiếu linh hoạt, mà là một phần của văn hóa ẩm thực độc đáo tại Nhật Bản.
1. An toàn thực phẩm
Một lý do chính khiến các nhà hàng Nhật Bản không khuyến khích mang thức ăn thừa về nhà là mối quan ngại về an toàn thực phẩm. Nhật Bản có các quy định nghiêm ngặt về vệ sinh, đảm bảo thực phẩm luôn tươi ngon và an toàn. Khi thức ăn rời khỏi nhà hàng, việc bảo quản không đúng cách có thể dẫn đến hư hỏng hoặc ngộ độc. Ví dụ, một món sashimi để quá lâu trong điều kiện không phù hợp có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe. Để bảo vệ thực khách và danh tiếng, các nhà hàng thường từ chối cung cấp hộp đựng thức ăn thừa.
2. Nghệ thuật ẩm thực Nhật Bản
Ẩm thực Nhật Bản không chỉ là thức ăn, mà còn là một trải nghiệm nghệ thuật. Mỗi món ăn, từ tempura giòn tan đến miso soup nóng hổi, đều được chế biến và trình bày để đạt đến sự hoàn hảo tại thời điểm phục vụ. Việc mang thức ăn thừa về nhà có thể làm mất đi hương vị, kết cấu và tính thẩm mỹ của món ăn. Với người Nhật, một món ăn chỉ thực sự giá trị khi được thưởng thức ngay tại nhà hàng, nơi nó được tạo ra với tất cả sự chăm chút.
3. Danh tiếng và trách nhiệm pháp lý
Các nhà hàng Nhật Bản rất coi trọng hình ảnh và chất lượng dịch vụ. Việc cho phép mang thức ăn thừa về nhà có thể dẫn đến những rủi ro ngoài tầm kiểm soát, như thực khách bảo quản sai cách và gặp vấn đề sức khỏe. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến danh tiếng mà còn kéo theo trách nhiệm pháp lý. Vì vậy, nhiều cơ sở chọn cách từ chối yêu cầu mang thức ăn về để đảm bảo uy tín.
Lãng phí thực phẩm: Thách thức lớn của Nhật Bản
Dù mang triết lý “mottainai”, Nhật Bản vẫn đối mặt với vấn đề lãng phí thực phẩm nghiêm trọng. Theo thống kê năm 2022, quốc gia này thải ra khoảng 4,72 triệu tấn thực phẩm lãng phí, trong đó gần một nửa đến từ các nhà hàng và cửa hàng thực phẩm. Con số này đã thôi thúc chính phủ và người dân tìm cách thay đổi, trong đó khuyến khích mang thức ăn thừa về nhà trở thành một giải pháp tiềm năng.
Chính phủ hành động
Cuối năm 2024, Cơ quan Bảo vệ Người tiêu dùng và Bộ Y tế Nhật Bản đã ban hành hướng dẫn khuyến khích các nhà hàng hỗ trợ mang thức ăn thừa về nhà. Bộ hướng dẫn bao gồm:
-
Phân loại thực phẩm an toàn: Các món sống (như sashimi) hoặc chưa nấu chín kỹ không được phép mang về.
-
Phương pháp đóng gói: Thực khách tự chuyển thức ăn vào hộp đựng do nhà hàng cung cấp.
-
Trách nhiệm pháp lý: Khách hàng chịu trách nhiệm bảo quản và xác định độ an toàn của thức ăn, nhưng nhà hàng vẫn có thể bị điều tra nếu xảy ra sự cố.
Hướng dẫn này là bước tiến lớn trong nỗ lực giảm lãng phí thực phẩm, đồng thời thay đổi nhận thức về mang thức ăn thừa về nhà tại Nhật Bản.
Ý thức người dân
Một khảo sát vào tháng 01/2025 bởi Kuradashi cho thấy hơn 80% người Nhật muốn mang thức ăn thừa về nhà. Cụ thể:
-
52% sẵn sàng sử dụng hộp đựng miễn phí.
-
28,8% chấp nhận trả phí cho hộp đựng.
-
14,5% cho biết họ hiếm khi để thừa thức ăn.
Những con số này phản ánh sự thay đổi trong tư duy của người Nhật, đặc biệt là thế hệ trẻ, khi ý thức về môi trường ngày càng tăng.
Vì sao các nhà hàng vẫn ngần ngại?
Dù có sự ủng hộ từ chính phủ và người dân, nhiều nhà hàng vẫn chưa sẵn sàng cho phép mang thức ăn thừa về nhà. Ngoài lý do an toàn thực phẩm, còn có những rào cản khác:
-
Hình ảnh thương hiệu: Các nhà hàng cao cấp lo ngại rằng việc cung cấp hộp đựng thức ăn thừa có thể làm giảm sự sang trọng của họ.
-
Hiệu quả hoạt động: Đóng gói thức ăn thừa đòi hỏi thời gian và nhân lực, ảnh hưởng đến quy trình phục vụ các đơn hàng mới.
-
Tâm lý khách hàng: Một số thực khách cảm thấy ngại khi yêu cầu mang thức ăn về, vì điều này có thể bị xem là thiếu tinh tế trong văn hóa Nhật Bản.
Hướng tới tương lai bền vững với mang thức ăn thừa về nhà
Nhật Bản đang từng bước thay đổi để dung hòa giữa truyền thống và trách nhiệm môi trường. Nhiều nhà hàng bắt đầu thử nghiệm sử dụng hộp đựng thân thiện với môi trường, được thiết kế đẹp mắt để phù hợp với thẩm mỹ Nhật Bản. Những nỗ lực này không chỉ giúp giảm lãng phí thực phẩm mà còn truyền cảm hứng cho du khách quốc tế về một lối sống bền vững.
Việc mang thức ăn thừa về nhà không phổ biến tại Nhật Bản là minh chứng cho sự tinh tế trong văn hóa ẩm thực, nơi an toàn thực phẩm và nghệ thuật được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, với những thay đổi tích cực từ chính phủ và người dân, Nhật Bản đang tiến tới một tương lai xanh hơn. Đối với du khách, đây là cơ hội để khám phá một khía cạnh độc đáo của văn hóa Nhật Bản, nơi truyền thống và hiện đại hòa quyện để tạo nên những giá trị trường tồn.