Với nền văn hóa truyền thống có bề dày lịch sử hàng ngàn năm, Nhật Bản là “cái nôi” sản sinh và nuôi dưỡng rất nhiều những “mảnh ghép” văn hóa độc đáo và đặc trưng. Trong số đó, những đôi giày dép góp một phần không nhỏ trong quá trình tạo dựng và phát triển nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc này.

Theo dòng lịch sử, bên cạnh trang phục thì giày dép của người Nhật qua các thời kỳ cũng rất đa dạng và độc đáo. Trải qua hàng nghìn năm, những đôi giày dép cổ xưa vẫn còn được người dân “xứ Phù Tang” sử dụng cho đến tận ngày nay.

Nhịp sống hiện đại kéo theo sự xuất hiện của hàng trăm nghìn loại giày dép sành điệu nhưng những đôi giày cổ điển vẫn là lựa chọn tốt nhất khi mặc trang phục truyền thống của Nhật Bản, từ Yukata bình dân đến Kimono trang trọng.

1. Geta

Geta là một dạng guốc gỗ truyền thống của Nhật Bản, được kết hợp giữa guốc và dép xỏ ngón. Guốc Geta được xem như là một tác phẩm nghệ thuật thể hiện sự sáng tạo và khéo léo của những người nghệ nhân Nhật Bản.

Geta được dùng đồng bộ với Kimono hay Yukata, hoặc với trang phục thường trong những tháng hè. Đôi khi Geta được mang khi trời mưa hoặc tuyết để giữ bàn chân khô ráo, do chiều cao và độ chống thấm của nó. Bên cạnh đó, chúng ta cũng bắt gặp hình ảnh đôi guốc Geta trên bàn chân của các đô vật Sumo. Những Maiko (Geisha học nghề) cũng sẽ đi những đôi Geta đặc biệt để phù hợp với Tabi và trang phục của họ.

Thường đôi guốc Geta được làm từ gỗ và vải dù. Nó có cấu tạo chính là phần đế được làm bằng gỗ, phần răng dưới đế và quai buộc. Những chiếc guốc Geta hoàn toàn được làm thủ công, tức bằng tay, tỉ mỉ và cẩn thận. Chính vì vậy mà nó rất chắc chắn và bền bỉ.

Ban đầu, Geta được thiết kế với mục đích rất thiết thực, đôi guốc được làm cao hơn các loại dép thông thường bằng việc gắn thêm những chiếc răng dưới đế dép, vì vậy, người đi có thể tránh được bụi bẩn, nước mưa và thậm chí là cả tuyết nữa. Từ đó, bắt đầu từ thế kỷ thứ 20, đôi guốc Geta đã trở thành một vật dụng thiết yếu, không thể thiếu của mỗi người dân Nhật Bản. Trải qua nhiều giai đoạn của thời gian, guốc Geta từ đó cũng có nhiều kiểu dáng và phong cách hơn.

Một đặc điểm đặc trưng nhất của Geta chính là những tiếng lách cách trong khi di chuyển. Nguyên nhân nằm ở hai chiếc răng được gắn liền với phần đế dép.

Ngày nay, có tổng cộng hơn 8 loại Genta được sử dụng phổ biến với đa dạng hình dạng, kích thước, thiết kế và màu sắc từ cổ điển tới hiện đại và sang trọng:

Koma Geta hay còn được gọi là Geta cổ điển, là loại Geta phổ biến nhất hiện nay. Chúng thường được làm từ gỗ của cây chi hồng nên trọng lượng khá nhẹ, tạo sự nhẹ nhàng và linh hoạt cho người đi. Điểm nhấn của Koma Geta chính là hai chiếc răng nằm ở phần đế. Nếu như là Geta dành cho nam giới thì phần răng này sẽ có hình chữ nhật, còn nếu dành cho nữ thì phần răng sẽ được làm cong hơn theo hình bầu dục để làm tăng sự mềm mại và nữ tính.

Senryou Geta còn được gọi là Nomeri Geta, là loại guốc dễ đi hơn rất nhiều so với những người mới bắt đầu tập đi guốc Geta. Thay vì cảm giác đứng chênh vênh trên hai chiếc răng dưới phần đế guốc thì Senryou Geta lại được thiết kế với phần răng to hơn, theo dọc phần diện tích của chiếc đế, vì vậy, du khách sẽ có cảm giác an toàn và chắc chắn hơn trong lúc di chuyển. Hơn nữa, không có hình dáng phẳng như những đôi Geta khác, Senryou Geta được thiết kế nghiêng về phía trước nhiều hơn, giúp người sử dụng có thể di chuyển hoặc đi bộ một cách dễ dàng hơn.

Hiyori Geta là loại Geta dùng trong cuộc sống thường nhật. Loại guốc này có đế hình chữ nhật và hai miếng gỗ đỡ bên dưới, gắn vuông góc với đế bên trên. Loại Geta thấp này được sử dụng thường xuyên trong điều kiện thời tiết đẹp. Hiyori Geta có thể được sơn mài hoặc giữ màu gỗ tự nhiên, cùng quai đeo nhiều màu. Hiện nay, loại Geta này còn có biến thể không gỗ đỡ, chỉ có đế phía trên.

Taka-ashida Geta: Loại guốc này có hình dáng khá tương đồng với Hiyori Geta, nhưng điểm khác là phần gót được thiết kế cao và mỏng hơn. Taka-ashida Geta được sử dụng trong những ngày mưa và thời tiết xấu để tránh bị ướt và bẩn trang phục. Trong điều kiện đường xá hiện đại như hiện nay thì loại guốc này không còn thông dụng nữa.

Ukon Geta – một kiểu dáng của đôi guốc Geta hiện đại, thoạt nhìn, trông chúng khá giống những đôi guốc xăng đan quai mảnh thông thường. Vì kiểu dáng hiện đại nên Ukon Geta được thiết kế thấp hơn so với các loại Geta khác. Cũng không còn phần răng cưa truyền thống nữa, thay vào đó là một phần đế cao được gắn thêm. Đôi guốc cũng được thiết kế nghiêng về phía trước, lõm ở phần mu bàn chân để giúp người đi không bị đau chân và thuận tiện cho việc di chuyển nhất. Bên cạnh đó, phần đế còn được lót thêm lớp lót cao su giúp khả năng chống trượt và ma sát cao hơn.

Ashi-da hay còn gọi là Geta cao. Đây chắc chắn là đôi guốc để lại cho mọi người nhiều sự ấn tượng và kinh ngạc nhất bởi hình dáng của nó. Hai phần răng ở đế phải cao tới vài chục phân, giúp cho hình dáng của đôi guốc Geta này cao hơn rất nhiều so với các loại khác. Phần răng đế được chia làm hai phần, một là phần răng bản to ở đầu guốc, phía sau là phần răng trụ hình chữ nhật giúp cố định chắc chắn từng bước đi và giữ thăng bằng.

Pokkuri Geta (hoặc Okobo Geta): Đây cũng là một kiểu dáng hiện đại của đôi guốc Geta. Một điểm khác biệt là phần răng và đế không được tách rời, thay vào đó là phần đế cao gắn liền. Điểm đặc biệt là Pokkuri Geta đều được sơn mài màu trắng, đen hoặc đỏ để tạo sự sang trọng và tinh tế cho đôi guốc. Một chi tiết cách điệu nữa là phần quai xỏ ngón được làm bằng vải bông mềm hơn, to hơn và cũng nhiều màu sắc sặc sỡ hơn.

Tengu Geta (hoặc Ippon Geta) là loại guốc chỉ có một miếng gỗ đỡ duy nhất. Cái tên của nó được đặt theo tên quỷ tengu trong truyền thuyết của Nhật Bản bởi loại guốc này được coi là “phụ kiện” của quỷ tengu. Muốn sử dụng thành thạo Tengu Geta thì cần phải luyện tập. Loại guốc này chủ yếu dành cho diễn viên hay các vũ công trong các lễ hội, một số người sử dụng chúng khi mặc trang phục truyền thống.

2. Zori

Zori là loại dép Sandal Nhật Bản rất dễ sử dụng và được sử dụng phổ biến tại “xứ Phù Tang”. Hình dáng của Zori rất giống với thiết kế của những chiếc dép xỏ ngón từ phương Tây. Nó có một quai và đế hình bầu dục, cả hai được làm từ rơm bện. Ngón chân cái và ngón chân thứ hai giữ lấy đầu quai dép.

Ngày trước, những đôi dép Zori làm bằng rơm còn thường được gọi là “dép rơm” chuyên dùng để đi làm việc. Thời nay, Zori được làm rằng nhiều loại chất liệu khác nhau nhằm phục vụ cho mục đích sử dụng khác nhau của người dùng. Chúng có thể được làm từ gỗ, nhựa, da, gỗ sơn mài, vải nilon,…

Người Nhật hay mặc Kimono với dép Zori được làm từ gỗ bóng rất đẹp mắt trong những dịp lễ lớn. Lúc này, Zori trở thành món phụ kiện thời trang rất trang trọng và thanh nhã.

3. Jikatabi

Tabi là tất trắng xẻ ngón ở ngón cái, luôn đi kèm với Zori của phụ nữ (ngoại trừ loại Zori làm bằng rơm), nhưng chỉ được nam giới sử dụng trong những dịp trang trọng.

Jikatabi là một loại ủng, phần thiết kế cũng khá tương đồng với Tabi. Điểm khác biệt là Jikatabi thường được làm bằng cao su có độ bền cao, chủ đạo là màu tối như đen hoặc xanh thẫm. Jikatabi lần đầu tiên xuất hiện là vào thế kỷ 20, dùng chủ yếu bởi những người nông dân làm vườn vì chúng đảm bảo yếu tố bền và sạch.

4. Setta

Setta là kiểu dép phía trên của đế trước đây được làm bằng tre, nhưng hiện nay nó được làm bằng cùng một chất dùng để phủ chiếu Tatami, giúp giữ chân được khô. Quai thường màu đen, mặc dù 1 vài kiểu gần đây có trang trí thêm kiểu mẫu.

Dép Setta được tạo ra với mục đích đầu tiên là để không bị trơn ngày tuyết. Thời đầu dép Setta cũng là dép đan từ cỏ như Zouri, nhưng phần đế của nó được người ta gắn một lớp da bò dày, để không bị ngấm nước. Dần dần dép Setta đực sử dụng rộng rãi hơn và được sử dụng nhiều trong các lễ hội.

Dép Setta khá nhẹ, đươc thiết kế mặt trước bằng nhựa vinyl và đáy bằng uretan ở mặt sau Vì nó có hình dạng phỏng theo guốc của Ukon, nên nó có đặc điểm là hơi cao hơn những đôi guốc khác.

Ngoài ra, một trong những đặc điểm nổi bật là bề mặt vinyl có chứa chất liệu đệm nên mềm mại và không làm mỏi chân.

Hơn nữa thiết kế hoa đen và trắng được sử dụng thích hợp cho trang phục hàng ngày và trang phục tham dự lễ hội, đến đền thờ.

5. Surippa

Surippa, xuất phát từ tiếng Anh có nghĩa là “trượt”. Nó được đặt tên như vậy là vì dễ dàng đeo vào chỉ bằng cách trượt chân vào bên trong. Nó trông rất giống giày nhưng chúng được mở ở phía dưới và đôi khi ở phía trước.

Chúng cũng không có dây buộc hoặc nút thắt để thắt chặt, với các kích thước và mô hình khác nhau để sử dụng trong nhà và ngoài trời.

6. Waraji

Waraji hay còn gọi là dép rơm, đây là loại dép có thiết kế đơn giản và đơn sơ nhất trong số 5 đôi dép truyền thống mà chúng ta kể trên.

Đúng như tên gọi, Waraji được làm bằng cách đan các sợi dây rơm bản to lại với nhau theo hình dạng dép xăng đan thông thường.

Trong thời đại phong kiến, Waraji dành cho các Samurai thuộc tầng lớp thấp hơn được gọi là Ashigaru. Trong thời hiện đại, nó thường được sử dụng bởi các nhà sư. Ngoài cấu tạo gồm phần đế, Waraji còn có phần quai đeo cuốn quanh cổ chân để cố định dép trong việc di chuyển.

Dường như ở Nhật Bản, cái gì cũng thật tinh tế, ngay cả những đôi giày dép dù đơn giản cũng thật xinh đẹp. Bên cạnh đó, văn hóa sử dụng giày dép của người Nhật cũng thật đặc biệt đấy chứ. Nếu có dịp du lịch Nhật Bản, du khách đừng quên khám phá thêm về chúng nhé! Và một đôi giày dép truyền thống của “xứ Phù Tang” cũng là món quà dễ thương mà du khách có thể mua về nữa đấy!