Tatami là loại chiếu trải sàn truyền thống được sử dụng rộng rãi trong các ngôi nhà Nhật Bản.Tatami không chỉ là vật dụng trang trí đơn thuần mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc trong đời sống người Nhật. Trải qua hàng thế kỷ, tatami đã trở thành biểu tượng không thể thiếu trong các ngôi nhà truyền thống Nhật Bản, thể hiện sự kết nối với thiên nhiên, tinh tế, sang trọng và góp phần tạo nên bầu không khí ấm cúng, thanh tịnh cho không gian sống.
1. Lịch sử và cấu tạo của Tatami
Tatami xuất hiện từ thế kỷ thứ 6, ban đầu được sử dụng bởi tầng lớp quý tộc và samurai. Dần dần, tatami trở nên phổ biến và trở thành vật dụng không thể thiếu trong các ngôi nhà Nhật Bản truyền thống. Mỗi tấm tatami có kích thước tiêu chuẩn 191 x 82 cm và dày khoảng 6 cm. Cấu tạo của tatami bao gồm ba phần chính:
- Tatami Doko: Lõi chiếu thường được làm từ rơm khô đan ép chặt với nhau. Ngày nay, để tăng độ bền và cách nhiệt, lõi chiếu có thể được thay thế bằng vật liệu hiện đại như ván ép nhân tạo hoặc sợi hóa học.
- Tatami Omote: Bề mặt chiếu được làm từ cỏ bấc đèn (igusa) hay còn gọi là lớp cói, mang đến cảm giác êm ái và thoáng mát.
- Tatami Fuchi: Viền chiếu thường được bọc bằng vải dệt trơn hoặc nổi vân, có màu xanh lá cây đặc trưng, góp phần bảo vệ cấu trúc chiếu và tạo điểm nhấn thẩm mỹ.
2. Ý nghĩa văn hóa của Tatami
Tatami, những tấm chiếu truyền thống của Nhật Bản, không chỉ là vật dụng trang trí mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc trong đời sống người Nhật. Được làm từ chất liệu tự nhiên như cỏ bấc đèn, tatami mang lại cảm giác gần gũi với thiên nhiên, tạo ra không gian sống thoải mái và thư giãn. Trong văn hóa Nhật Bản, tatami được xem là biểu tượng của sự sang trọng, thanh lịch và đẳng cấp. Những căn phòng lót tatami thường tạo ra một không gian trang nhã, tinh tế, phản ánh sự tỉ mỉ và tinh thần thẩm mỹ của người Nhật.
Tatami không chỉ là một vật dụng gia đình mà còn được sử dụng trong các không gian linh thiêng như phòng trà đạo, nơi diễn ra các nghi lễ trà truyền thống của Nhật Bản. Những buổi trà đạo trên tatami không chỉ là một trải nghiệm ẩm thực mà còn là một hành trình tâm linh, nơi con người tìm về sự tĩnh lặng và sự cân bằng trong cuộc sống. Ngoài ra, tatami cũng xuất hiện trong các phòng võ thuật và thiền định, tạo ra không gian thanh tịnh và trang nghiêm, giúp người tập luyện tập trung và đạt được trạng thái tinh thần cao nhất.
Tatami cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gắn kết gia đình người Nhật. Trong những ngôi nhà truyền thống, tatami là nơi sum vầy, quây quần của gia đình, nơi mọi người cùng nhau chia sẻ những bữa cơm, trò chuyện và tận hưởng thời gian bên nhau. Chính vì thế, tatami không chỉ mang ý nghĩa vật chất mà còn thể hiện sự gắn kết, yêu thương và sự ấm cúng trong mỗi gia đình Nhật Bản. Những giá trị này đã giúp tatami trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa và đời sống của người Nhật, góp phần bảo tồn và phát huy những nét đẹp truyền thống độc đáo của xứ sở mặt trời mọc.
3. Văn hóa ứng xử khi sử dụng tatami
Khi sử dụng tatami, cần tuân thủ một số quy tắc ứng xử để thể hiện sự tôn trọng đối với văn hóa Nhật Bản. Đầu tiên, khi bước vào phòng tatami, luôn đi chân trần để giữ sạch chiếu và thể hiện sự tôn trọng. Thứ hai, giữ gìn vệ sinh là điều quan trọng. Tránh mang thức ăn, đồ uống hoặc vật dụng bẩn lên tatami và không đi lại quá nhiều để giữ độ bền và vẻ đẹp của chiếu. Thứ ba, hạn chế đồ vật nặng. Không kê đồ vật nặng lên tatami để tránh làm hỏng cấu trúc chiếu. Cuối cùng, ngồi đúng tư thế. Ngồi xếp bằng hoặc seiza (quỳ gối) trên tatami để thể hiện sự tôn trọng. Việc tuân thủ các quy tắc này không chỉ giúp bảo quản tatami mà còn thể hiện lòng tôn trọng đối với truyền thống và văn hóa Nhật Bản.
4. Cách vệ sinh tatami
Để tatami luôn sạch sẽ và bền đẹp, cần chú ý các bước vệ sinh sau:
- Vệ sinh thường xuyên: Sử dụng khăn ẩm mềm mại để lau sạch bụi bẩn trên bề mặt tatami. Việc này giúp loại bỏ các hạt bụi và ngăn chúng tích tụ lâu ngày, gây hại cho chiếu.
- Phơi nắng: Vào những ngày đẹp trời, hãy đưa tatami ra ngoài phơi nắng. Ánh nắng mặt trời không chỉ giúp khử mùi hôi mà còn diệt khuẩn, giữ cho tatami luôn thơm tho và sạch sẽ.
- Sử dụng bột tatami: Bột tatami là một sản phẩm chuyên dụng, có khả năng hút ẩm, khử mùi và làm sạch bề mặt chiếu. Rắc một lượng nhỏ bột lên tatami, để một lúc rồi hút sạch bằng máy hút bụi, sẽ giúp tatami luôn khô ráo và sạch sẽ.
- Dịch vụ vệ sinh chuyên nghiệp: Định kỳ, bạn nên gọi thợ vệ sinh chuyên nghiệp để làm sạch sâu tatami. Các dịch vụ này có thể loại bỏ nấm mốc và vi khuẩn, đảm bảo tatami của bạn luôn trong tình trạng tốt nhất.
5. Lưu ý khi sử dụng tatami
Không Trải Thảm Lên Tatami: Việc trải thảm lên tatami có thể dẫn đến tình trạng bọ ve và nấm mốc phát triển. Điều này không chỉ làm hỏng tatami mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn và gia đình.
Tránh Dùng Baking Soda: Mặc dù baking soda thường được sử dụng để làm sạch, nhưng với tatami, nó có thể gây ố vàng và thâm đen bề mặt. Để giữ cho tatami luôn mới và sạch, hãy tránh sử dụng baking soda.
Cẩn Thận Khi Ăn Uống: Tatami rất nhạy cảm với chất lỏng. Khi ăn uống trên tatami, hãy cẩn thận để không làm đổ đồ uống. Nếu không, tatami có thể bị bẩn và khó làm sạch, ảnh hưởng đến vẻ đẹp tự nhiên của chúng.
Văn hóa ứng xử trong phòng kiểu Nhật: Phòng kiểu Nhật không chỉ là nơi nghỉ ngơi mà còn là biểu tượng của sự thanh lịch và tinh tế trong văn hóa Nhật Bản.
6. Một số quy tắc ứng xử khi sử dụng phòng kiểu Nhật
6.1 Trước khi vào phòng
- Cởi giày dép: Trước khi bước vào phòng tatami, luôn cởi giày dép để giữ sạch chiếu.
- Xin phép: Gõ cửa nhẹ nhàng và chờ đợi sự đồng ý trước khi bước vào phòng.
6.2 Khi vào phòng
- Đi chân trần hoặc mang vớ sạch: Tránh đi lại quá nhiều để giữ gìn tatami.
- Giữ vệ sinh: Không mang thức ăn, đồ uống hoặc vật dụng bẩn lên tatami. Hạn chế kê đồ vật nặng lên chiếu.
- Ngồi đúng tư thế: Ngồi xếp bằng hoặc seiza để thể hiện sự tôn trọng. Tránh vắt chéo chân hoặc dựa lưng vào tường.
- Giữ im lặng: Tránh nói chuyện to tiếng và hạn chế sử dụng điện thoại di động.
- Tránh hút thuốc lá: Không hút thuốc trong phòng tatami.
- Di chuyển nhẹ nhàng: Khi đứng dậy, di chuyển nhẹ nhàng để tránh làm hỏng tatami.
6.3 Khi rời khỏi phòng
- Cúi đầu chào: Cung kính cúi đầu chào khi ra khỏi phòng.
- Mang theo đồ đạc cá nhân: Đảm bảo không để lại đồ đạc cá nhân.
- Đóng cửa cẩn thận: Đóng cửa nhẹ nhàng và cẩn thận.
7. Một số lưu ý khác
- Hỏi nếu không chắc chắn: Nếu không chắc chắn về điều gì đó, hãy hỏi chủ nhà hoặc người hướng dẫn.
- Tôn trọng không gian: Luôn thể hiện sự tôn trọng đối với không gian và văn hóa Nhật Bản.
- Tận hưởng trải nghiệm: Hãy tận hưởng trải nghiệm văn hóa độc đáo khi ở trong phòng tatami.
Tatami không chỉ là vật dụng đơn thuần mà còn là biểu tượng văn hóa truyền thống của Nhật Bản. Sử dụng tatami đúng cách thể hiện sự tôn trọng đối với văn hóa và con người Nhật Bản. Hãy trân trọng và gìn giữ nét đẹp văn hóa độc đáo này trong cuộc sống của bạn.