Furoshiki, loại vải vuông truyền thống của Nhật Bản, không chỉ đơn thuần là công cụ để gói đồ mà còn được nâng tầm lên thành một nghệ thuật độc đáo, có thể tái sử dụng làm túi, khăn choàng hay thậm chí là vật phẩm trang trí.
1. Lịch sử và phát triển của Furoshiki
Việc sử dụng vải để bọc đồ vật đã xuất hiện từ hàng ngàn năm trước ở nhiều nền văn hóa khác nhau. Người Ai Cập cổ đại dùng vải phủ sáp ong để bọc và bảo quản thực phẩm; người Hàn Quốc sử dụng vải thêu subo hoặc vải jogakbo may từ nhiều mảnh nhỏ để bọc đồ, gọi là Bojagi; người Việt Nam có tay nải để chứa các đồ vật mang theo người. Tuy nhiên, nghệ thuật gói đồ bằng vải thì phải kể đến người Nhật với sản phẩm Furoshiki nổi tiếng.
2. Khởi nguyên và phát triển qua các thời kỳ
Furoshiki có nguồn gốc từ thời kỳ Nara (710-794). Trong thời gian này, miếng vải dùng để gói đồ vật được gọi là Tsutsumi, có nghĩa là “gói” hoặc “món quà,” và được sử dụng để cất giữ những vật có giá trị của Hoàng đế. Tấm Tsutsumi lâu đời nhất có từ thời kỳ Nara hiện đang được bảo quản tại Shosoin, một nhà kho bằng gỗ của Đền Todai-Ji ở Nara.
Đến thời Heian (794-1185), Tsutsumi được dùng để bọc và đựng quần áo cho giới quý tộc. Tên gọi Furoshiki bắt đầu xuất hiện từ thời kỳ Muromachi (1138-1573). Tướng quân Ashikaga, người mở đầu thời đại Muromachi, đã xây dựng một nhà tắm lớn và mời những người có địa vị cao từ khắp nơi đến tham gia. Để đảm bảo không vô tình lấy nhầm Kimono của người khác, một số lãnh chúa đã gói trang phục của mình trong một tấm vải có trang trí gia huy của họ. Từ đó, tên gọi furoshiki ra đời, ghép từ các ký tự “furo” (bồn tắm) và “shiki” (trải ra).
Trong thời kỳ Edo (1603-1867), công chúng có thể tiếp cận các nhà tắm công cộng, việc sử dụng Furoshiki đã lan rộng trong cộng đồng và không lâu sau đó, chúng được dùng để gói và vận chuyển mọi thứ, từ thức ăn, hàng hóa mua sắm đến đồ mỹ nghệ, quà tặng, thậm chí trở thành một chiếc túi đa năng.
3. Nghệ thuật gói quà Furoshiki
Việc gấp và thắt một chiếc khăn vải vuông thành Furoshiki đòi hỏi những kỹ năng nhất định và các quy tắc cụ thể. Dựa trên ba phương pháp cơ bản là Hirazutsumi (gói phẳng), Hitotsumusubi (một nút thắt) và Futatsumusubi (hai nút thắt), người Nhật đã sáng tạo khoảng 100 kiểu gói quà Furoshiki khác nhau.
Người thiết kế có thể sáng tạo nhiều kiểu nút thắt khác nhau, ở vị trí dọc hoặc ngang, cao hoặc thấp, tổng thể hay từng phần nhỏ, kết hợp với các nếp gấp tinh tế hay những dải vải mềm mại để làm tăng tính thẩm mỹ của món đồ.
4. Chất liệu và họa tiết của Furoshiki
Furoshiki chứa đựng ý nghĩa sâu sắc về lối sống ứng xử mang đậm phong cách và bản sắc văn hóa truyền thống của Nhật Bản. Những chiếc khăn vải Furoshiki có thể gấp nhỏ lại sau khi sử dụng và tái sử dụng được nhiều lần.
Chất liệu của Furoshiki khá phong phú, bao gồm lụa, cotton, rayon, nylon, vải bạt và nhiều loại vải khác. Người ta thường sử dụng Furoshiki lụa để gói những món quà đắt tiền cho một dịp đặc biệt. Chúng cũng có thể làm khăn choàng và tranh treo tường tuyệt vời vì màu sắc rực rỡ và kết cấu dễ chịu.
Furoshiki cotton là chất liệu đa năng nhất, có thể được sử dụng làm để gói quà, làm túi đựng đồ, khăn choàng, đồ trang trí hoặc bất kỳ mục đích sử dụng nào khác. Chúng bền, dễ vệ sinh hơn và giá cả phải chăng hơn so với Furoshiki lụa. Furoshiki rayon bền hơn lụa và không dễ thấm nước, còn Furoshiki polyester thì lý tưởng để gói quà khi bạn không muốn chi phí gói quà cao hơn giá trị món quà.
5. Furoshiki trong đời sống hiện đại
Thiết kế đẹp mắt của Furoshiki tạo thêm một lớp trang trí cho món đồ, trở thành món quà “hai trong một” và đặc biệt, bạn có thể tái sử dụng Furoshiki theo ý thích như biến nó thành một chiếc túi, làm khăn choàng hay treo tường như một bức tranh trang trí.
Khi các doanh nghiệp và cá nhân ngày càng hướng đến lối sống bền vững, thân thiện với môi trường, Furoshiki trở thành một lựa chọn yêu thích cho nhiều người. Với nhiều kích cỡ, chúng cũng có thể được sử dụng làm khăn trải bàn hoặc giỏ đựng đồ dã ngoại cho các chuyến đi chơi khám phá thiên nhiên của bạn. Thậm chí trong trường hợp khẩn cấp, Furoshiki cũng có thể dùng làm dây đeo hoặc băng tạm thời. Công dụng của Furoshiki tùy thuộc vào sự sáng tạo của chính bạn.
Furoshiki còn trở thành nguồn cảm hứng cho các nhà mốt thời trang muốn truyền tải các thiết kế sáng tạo với tính linh hoạt và tiện ích của vải. Những kiểu thắt nút, buộc quai của Furoshiki rất dễ ứng dụng vào việc tạo ra một chiếc túi xách. Nhãn hàng thời trang cao cấp Hermes từng cho ra mẫu túi xách lấy ý tưởng từ khăn Furoshiki và lấy tên là Furoshiki Handbag PM. Thương hiệu Vibram, được biết đến với những đôi giày hiệu suất cao, cũng tạo ra một dòng giày độc đáo lấy cảm hứng từ Furoshiki. Trong khi đó, nhãn hàng Jardin đã thiết kế ra mẫu túi tote theo kiểu Furoshiki để bó hoa thay cho giấy gói truyền thống.
6. Ý nghĩa văn hóa và biểu tượng của Furoshiki
Những món quà được gói trong vải, cùng với họa tiết trang trí mang thông điệp về lời cầu chúc của người tặng gửi đến người nhận. Họa tiết “Cá chép vượt vũ môn” là biểu tượng cho lòng kiên trì, bền chí, sự thành đạt và thăng tiến công danh thường dùng trong dịp mừng sự ra đời của một bé trai như lời cầu chúc sau này em bé sẽ vinh hiển. Họa tiết “Chim ưng và bão biển” với hình ảnh một con chim ưng kiêu hùng bay phía trên biển cả nổi sóng, được dùng để gói quà mừng gia chủ sinh con trai với lời chúc mong ước cậu bé sẽ có lòng quả cảm. Họa tiết “Vụ mùa bội thu” biểu thị mong ước sự sung túc, đông con nhiều cháu thường được dùng gói quà trong dịp lễ Tết. Họa tiết “Châu báu” được thiết kế với ý nghĩa tượng trưng cho hạnh phúc và thịnh vượng bao gồm hình bảy kho báu, áo choàng kỳ diệu, ví tiền, môtíp cây đinh hương và ngọc. Còn tấm vải có hình rễ cỏ đan xen vào nhau biểu tượng cho hạnh phúc lâu dài, bền chặt.
Furoshiki không chỉ là một phương pháp gói quà mà còn là một biểu tượng văn hóa đặc trưng của Nhật Bản, phản ánh sự sáng tạo và tinh tế trong cách ứng xử và lối sống của người dân nơi đây.
7. Sự ứng dụng và tương lai của Furoshiki
Trong bối cảnh hiện đại, Furoshiki không chỉ giữ nguyên giá trị truyền thống mà còn ngày càng được ứng dụng rộng rãi và đa dạng hơn. Những chiếc khăn vải này đã vượt ra khỏi biên giới Nhật Bản, trở thành một phần của xu hướng sống xanh và bền vững trên toàn thế giới. Chúng xuất hiện trong nhiều dịp khác nhau, từ những sự kiện văn hóa, hội chợ thương mại cho đến các chiến dịch quảng bá sản phẩm thân thiện với môi trường.
8. Sự ứng dụng đa dạng
- Gói quà: Furoshiki là một giải pháp gói quà thân thiện với môi trường và thể hiện sự tinh tế. Người nhận không chỉ nhận được món quà mà còn được tặng kèm một chiếc khăn vải đẹp mắt có thể tái sử dụng.
- Thời trang: Với các kỹ thuật gấp và thắt nút, Furoshiki có thể biến thành những chiếc túi xách thời trang, khăn choàng, hay thậm chí là phụ kiện trang trí cho trang phục.
- Trang trí nội thất: Furoshiki có thể được sử dụng như tranh treo tường, khăn trải bàn, hay làm vỏ gối, mang đến sự tươi mới và độc đáo cho không gian sống.
- Du lịch và dã ngoại: Với tính đa năng, Furoshiki có thể được dùng làm giỏ đựng đồ dã ngoại, khăn trải bàn dã ngoại, hay băng đô, dây đeo trong những trường hợp khẩn cấp.
9. Tương lai của Furoshiki
Khi xu hướng sống xanh và giảm thiểu rác thải ngày càng được ủng hộ, Furoshiki chắc chắn sẽ tiếp tục phát triển và được ưa chuộng hơn nữa. Các nhà thiết kế và doanh nghiệp có thể tận dụng Furoshiki để tạo ra những sản phẩm sáng tạo, thân thiện với môi trường và mang đậm nét văn hóa.
Các tổ chức giáo dục và bảo tồn văn hóa cũng có thể sử dụng Furoshiki như một công cụ giáo dục, giúp thế hệ trẻ hiểu biết và trân trọng những giá trị truyền thống của Nhật Bản. Ngoài ra, việc kết hợp Furoshiki với các chất liệu hiện đại và công nghệ mới có thể mở ra nhiều cơ hội sáng tạo, giúp sản phẩm này phù hợp hơn với nhu cầu và xu hướng tiêu dùng của thế kỷ 21.
Furoshiki không chỉ đơn thuần là một phương pháp gói quà mà còn là một biểu tượng văn hóa đặc trưng của Nhật Bản, phản ánh sự sáng tạo và tinh tế trong cách ứng xử và lối sống của người dân nơi đây. Với những giá trị vượt thời gian và sự ứng dụng đa dạng, Furoshiki chắc chắn sẽ tiếp tục tồn tại và phát triển, góp phần bảo vệ môi trường và giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống quý báu.