Nếu là fan cuồng của bộ truyện tranh Doraemon thì chắc chắn du khách sẽ cảm thấy quen thuộc với căn phòng của Nobita, trong đó có chiếc bàn học ngay cạnh cửa sổ, chiếc tủ quần áo nơi Doraemon nằm ngủ, và cả tấm nệm mà cậu hay tè dầm nữa! Và du khách có biết, tấm nệm ấy chính là một trong số những nét văn hóa đặc trưng nhất trong lối sống của người Nhật Bản có tên gọi “Futon”?
Futon là một kiểu nệm truyền thống Nhật Bản. Người Nhật sử dụng Futon để nằm ngủ. Một bộ Futon hoàn chỉnh bao gồm tấm nệm được gọi là “Shikibuton” và tấm chăn bông gọi là “Kakebuton”.
Futon thường được đặt trên chiếu Tatami và được đặt trong phòng ngủ. Bên trong phòng ngủ có một tủ với ngăn chứa Futon được gấp gọn gàng và mỗi khi sử dụng họ sẽ lấy ra để trải.
Nguồn gốc ra đời của Futon
Trong thời kỳ Nara (710-794), chỉ có quý tộc mới ngủ trên giường, còn những thường dân thì ngủ trên đống rơm hoặc chiếu làm từ rơm, hoặc ngủ trực tiếp trên mặt đất. Đến thời kỳ Heian (794-1185), văn hóa sử dụng chiếu Tatami bắt đầu được phát triển. Đến lúc này, giường dành cho tầng lớp thượng lưu thay đổi thành “Yaedatami”, bao gồm nhiều tấm chiếu Tatami xếp chồng lên nhau với số lớp chiếu sẽ tỷ lệ thuận với cấp bậc của người đó. Gối nằm cũng được làm từ cùng một chất liệu nhưng kích thước nhỏ hơn. Theo một số tài liệu thì Tatami không được trải hết toàn bộ sàn gỗ như hiện này mà chỉ sử dụng như một tấm trải để nghỉ ngơi.
Tuy nhiên, thời gian này, người Nhật vẫn chưa phát minh nên tấm đệm bông mà vẫn chỉ ngủ “trần” trên các tấm chiếu Tatami. Mặc dù cây bông đã tồn tại ở Nhật Bản từ thời Heian song lại không được chú trọng. Đến thời đại Chiến quốc (1467-1615), bông được sử dụng để làm vật liệu chiến tranh như làm ngòi nổ ở dây bom. Đầu thời kỳ Edo (1603-1868), nhu cầu về bông cho chiến tranh đã giảm xuống, do đó, bông bắt đầu đưa vào sử dụng trong dân chúng. Vào thời điểm đó, người Nhật chưa có khái niệm về “đồ ngủ”. Vì vậy, sự gia tăng sử dụng bông đã dẫn đến sự phát triển của những bộ đồ ngủ đầu tiên của Nhật Bản được gọi là “Kaimaki Futon”. Đây được xem là tiền đề cho sự ra đời của Futon.
Những chiếc Futon đầu tiên được làm với chất lượng thấp, ít bông nên còn khá cứng. Loại chất lượng cao, được làm thủ công và dùng những loại bông tốt nhất chỉ có những gia đình quyền quý, giàu có mới có thể mua được. Cho đến khoảng cuối thế kỷ 19, các cửa hàng chuyên bán nệm bông ép mới bắt đầu xuất hiện, thêm vào đó là việc nhập khẩu bông đã giúp cho giá thành Futon rẻ hơn, từ đó dần trở nên phổ biến trong cộng đồng.
Hình dáng, cấu tạo
Futon có hình dáng chữ nhật với lớp trong được chần bông. Tấm mền cũng là một hình chữ nhật tuy nhiên kích thước to hơn tấm nệm và được lót bông ở lớp bên trong của mền.
Loại Futon ngày nay thường có nhiều sự cải tiến hơn với các loại chất liệu nhẹ, bền hơn và có sự thẩm mỹ cao hơn. Tuy nhiên, nhiều người vẫn sử dụng Futon để trải nằm ngủ và cũng thể hiện nét văn hóa truyền thống của người Nhật từ xưa đến nay.
Lý do người Nhật thích dùng nệm Futon
Chiếc nệm Futon có kích thước nhỏ gọn và có thể gấp lại được. Khi không sử dụng người Nhật gấp lại và bỏ vào trong một chiếc tủ. Khi cần dùng họ lại lấy nệm ra trải để nằm ngủ và bên dưới được lót một chiếc chiếu Tatami. Đây là một cách tận dụng không gian hợp lý và hoàn hảo của người Nhật. Chiếc nệm được gấp gọn gàng, ngăn nắp giúp cho căn nhà rộng rãi, thoải mái và tiết kiệm được diện tích không gian nhà và phù hợp với lối sống tối giản của người Nhật.
Futon được nhiều người đánh giá cao về sự an toàn, giúp cho họ cảm thấy thoải mái và an tâm hơn khi nằm ngủ trên sàn với chiếc nệm êm ái, có được giấc ngủ ngon và đảm bảo sức khỏe hơn với cấu tạo và đặc điểm của chiếc niệm truyền thống này. Đặc biệt đối với những gia đình có trẻ nhỏ thì việc nằm trên giường khi không có sự trông coi của người lớn là điều vô cùng nguy hiểm. Đối với chiếc nệm này mọi người không lo lắng về khả năng bé bị lật ngã ra ngoài, đảm bảo an toàn cho bé.
Nệm Futon được thiết kế với lớp bông chần bên trong và lớp vải cotton bên ngoài nên mang lại một cảm giác thoải mái và êm ái cho mọi người. Bên cạnh đó, bên dưới chiếc nệm còn được lớp một lớp chiếu Tatami 5cm giúp tạo sự dễ chịu khi nằm ngủ.
Đối với những gia đình đông thành viên nhưng lại không đủ giường ngủ là một vấn đề vô cùng khó chịu và khiến nhiều người không có được giấc ngủ thoải mái. Tuy nhiên, với chiếc nệm truyền thống gọn gàng, không chiếm diện tích này có thể dễ dàng thêm chỗ ngủ vô cùng nhanh chóng cho mọi người, đặc biệt khi có người thân ghé chơi.
Việc lựa chọn Futon ngoài vấn đề tiết kiệm không gian, thoải mái còn về vấn đề an toàn. Theo thống kê, mỗi năm Nhật Bản phải chịu khoảng 7.500 trận động đất lớn nhỏ khác nhau, chính vì thế, sự an toàn luôn được đề cao tại quốc gia này. Khi có động đất xảy ra, những khung giường lớn và nặng có thể gây thương tích cho người sơ tán. Trong khi đó, Futon lại là một lựa chọn an toàn lại còn dễ dàng di chuyển và trong nhiều tình huống khẩn cấp còn có thể dùng làm vật che chắn.
Đặc biệt, Futon còn là niềm tự hào và là nét văn hóa đặc trưng nhất trong lối sống người Nhật Bản. Futon là một vật dụng không thể thiếu trong một căn phòng ngủ theo lối Washitsu. Với nhiều người Nhật, khi họ nhìn thấy một căn phòng được trải Futon thì họ sẽ bất chợt cảm giác thân quen như đang ở nhà vậy. Và với người nước ngoài, ngủ trên Futon cũng là một lựa chọn thú vị. Những khách sạn được xây theo kiểu truyền thống, được gọi là Lữ quán – Ryokan với sàn nhà trải Tatami và nệm Futon luôn được nhiều du khách yêu thích và lựa chọn như một cách cảm nhận không khí Nhật Bản khi đến du lịch nơi đây.
Bên cạnh những ưu điểm vượt trội của chiếc nệm Futon mang lại thì mức chi phí cho chiếc nệm này vô cùng rẻ. So với việc trang bị một chiếc giường ngủ đắt tiền thì việc sở hữu chiếc nệm này giúp tiết kiệm được nhiều chi phí hơn.
Giặt và bảo quản nệm Futon
Người Nhật thường có một chiếc tủ cửa lùa và có một ngăn để cất giữ nệm sau những lần sử dụng xong. Toàn bộ chiếc nệm cùng mền và gối được gấp gọn gàng lại với nhau sau đó cất vào trong tủ, khi nào cần sử dụng họ lại lấy ra và trải để ngủ. Điều này giúp tiết kiệm không gian và có được sự thoáng đãng hơn.
Do tiếp xúc trực tiếp với sàn nhà nên người Nhật rất thường xuyên vệ sinh Futon cũng như mang Futon ra ban công phơi vào những ngày nắng tốt để chống ẩm mốc, đặc biệt là trong mùa đông và mùa mưa. Vào thời xưa, khi máy giặt chưa trở nên phổ biến, người Nhật thường vệ sinh Futon bằng cách phơi nắng và dùng một dụng cụ gọi là “Futon-tataki” để đập hết bụi bẩn ở trong nệm ra ngoài. Ngày nay, người Nhật có thể dễ dàng giặt Futon tại những tiệm giặt ủi chuyên dụng, hoặc tự giặt tại nhà đối với loại Futon có kích cỡ nhỏ. Người Nhật còn sáng tạo ra loại kẹp cỡ lớn chuyên dùng để cố định các tấm Futon khi phơi trên lan can ban công. Hình ảnh những tấm Futon treo trên ban công hóng gió dưới ánh nắng mặt trời cũng là điểm đặc trưng và khiến nhiều người nghĩ đến khi nhớ về Nhật Bản.
Futon là một trong những hình ảnh quen thuộc với nhiều người khi nói về đất nước Nhật Bản. Đây là chiếc nệm gắn liền với người Nhật trong những giấc ngủ. Chiếc nệm này mang lại nhiều ưu điểm vượt trội, giúp cho mọi người có được một giấc ngủ êm ái, thoải mái và ngon giấc hơn.
Văn hoá “xứ Phù Tang” còn có rất nhiều điều thú vị đang chờ đón du khách đến khám phá. Tour Nhật Bản của chúng tôi sẽ là chiếc cầu nối đưa du khách đến với vùng đất “đặc biệt” này!
