Trong văn hóa Nhật Bản, bên cạnh việc thưởng thức mì trường thọ Toshikoshi Soba vào đêm giao thừa hay phong tục viếng thăm đền Thần đạo vào ngày đầu năm mới thì “Hatsuyume” – giấc mộng đầu tiên của năm cũng là điều vô cùng quan trọng trong phong tục đón Tết của người Nhật.
Hatsuyume (初夢 – sơ mộng) là giấc mơ đầu tiên trong năm mới, diễn ra vào đêm ngày Gantan đến sáng ngày 2/1. Trong quan điểm của người Nhật, Hatsuyume được coi là điềm báo giúp họ định hướng trong năm mới.
Theo truyền thống, nếu trong Hatsuyume xuất hiện đỉnh núi Phú Sĩ (Fuji), chim ưng (Taka), cà tím (Nasubi) thì đó được coi là điềm may. Đỉnh núi Phú Sĩ tượng trưng cho “sự an toàn/bình yên”, còn chim ưng mang nghĩa “nhiều hơn nữa” và cà tím là “thành tựu”. Người ta cho rằng, nếu một ai đó không thể “triệu hồi” hình ảnh đỉnh núi Phú Sĩ vững chãi vào giấc mơ của mình thì thuốc lá cũng đem lại hiệu ứng tương tự.
Ba hình ảnh may mắn kể trên đã được cô đọng thành câu thành ngữ: “Ichi-Fuji, Ni-Taka, San-Nasubi” hay “Nhất Phú Sĩ – Nhì đại bàng – Tam cà tím”. Niềm tin này được cho là đã có từ đầu thời kỳ Edo, tuy vậy, có rất nhiều giả thuyết được đặt ra về nguồn gốc của bộ ba may mắn này.
Giả thuyết phổ biến cho rằng 3 sự vật trên được chọn vì chúng đồng âm với những từ mang ý nghĩa tốt lành. Núi Phú Sĩ trong tiếng Nhật là “富士山 – Fujisan” đồng âm với từ “不死 – Fushi – Bất tử, trường thọ”. Hơn nữa, đây cũng là ngọn núi biểu tượng của Nhật Bản, niềm tự hào và vùng đất linh thiêng trong trái tim người dân “xứ Phù Tang”. Còn “鷹 – Taka – Đại bàng” đồng âm với “高 – Cao” và đại bàng cũng là loài chim mạnh mẽ, thông minh, thường bay trên cao. Do vậy, nếu mơ thấy đại bàng, điều này dự báo sẽ có sự tiến bộ vượt bậc, vươn tới thành công trong năm mới. Cuối cùng, “茄子 – Nasubi – Cà tím” đồng âm với từ “成す – Nasu” nghĩa là “hoàn thành, đạt được”, hơn nữa quả cà tím trong văn hóa Nhật cũng biểu tượng cho con cháu đầy đàn. Như vậy, 3 sự kết hợp núi Phú Sĩ, đại bàng và cà tím sẽ mang lại may mắn cho ai gặp được chúng trong giấc mộng đầu tiên của năm mới.
Tuy nhiên, giả thuyết trên không được nhiều người biết tới, mà còn một giả thuyết khác rằng đây đơn giản chỉ là những thứ mà Tokugawa Ieyasu, vị Tướng quân đầu tiên của Mạc phủ Tokugawa, yêu thích mà thôi. Cụ thể, nói đến phong cảnh, ông yêu thích nhất là núi Phú Sĩ, thú vui ông đam mê nhất là săn đại bàng và món ăn khoái khẩu là cà tím. Do vậy, khi giấc mơ Hatsuyume có 3 điều này thì cũng đồng nghĩa với việc được Tokugawa phù trợ.
Ngoài ra, nhiều giả thuyết cho rằng bộ ba may mắn trên có liên quan đến tỉnh Suruga (nay là tỉnh Shizuoka). Tại đây có Lâu đài Sunpu, nơi Tokugawa Ieyasu an dưỡng tuổi già và tạ thế. Do vậy, bộ ba này chính là những thứ đặc trưng nhất của vùng Suruga được sắp xếp lại. Đầu tiên, núi Phú Sĩ nổi tiếng của Nhật Bản nằm ở hai tỉnh là Yamanashi và Sugura, đây là ngọn núi cao nhất nước Nhật. Kế đến, đại bàng sống ở chân núi Phú Sĩ là loài đại bàng mạnh mẽ nhất. Tại Sugura cũng trồng cà tím, vốn được xem là món ăn xa xỉ thời xưa.
Bên cạnh bộ ba may mắn “Ichi-Fuji, Ni-Taka, San-Nasubi”, còn một bộ ba may mắn khác nếu xuất hiện trong Hatsuyume nhưng không phổ biến bằng, đó là “Shi-Sen, Go-Tabako, Roku-Zatou”, tức “Tứ quạt gấp, Ngũ thuốc lá và Lục Zatou”.
Hatsuyume đặc biệt được coi trọng trong thời kỳ phong kiến ở Nhật Bản, tới mức người dân tìm nhiều cách để đảm bảo mình có được một giấc mơ mang điềm lành. Một trong những cách đó là đặt bức ảnh 7 vị thần may mắn hoặc hình những con thuyền chở đầy kho báu (Takarabune) dưới gối. Ngoài ra, nếu đặt thêm một câu đọc xuôi hay ngược đều giống nhau ở dưới gối thì giấc mơ đó sẽ còn đẹp hơn.
Vậy nếu người Nhật gặp ác mộng ngay đầu năm thì sao? Họ cũng sẽ có cách để hóa giải nó. Heo vòi được coi là thần thú ăn giấc mơ của con người. Người ta tin rằng heo vòi sẽ ăn ác mộng có thể xuất hiện. Người Nhật chỉ cần đặt chữ “獏” (heo vòi) dưới gối là nó sẽ xuất hiện. Và lúc ấy, lặp đi lặp lại câu: “Tôi dâng ác mộng tối qua cho heo vòi”. Chỉ cần làm như vậy là heo vòi sẽ ăn ác mộng giùm cho người mơ thấy.
Nét văn hóa “Hatsuyume” của người Nhật quả thật chứa rất nhiều điều thú vị khiến người ta muốn khám phá nó nhiều hơn. Hãy thực hiện một chuyến du lịch Nhật Bản để có cơ hội trải nghiệm thêm về nhiều nét đẹp văn hoá truyền thống của “xứ Phù Tang” nhé!