Nhật Bản không chỉ nổi tiếng với những câu chuyện cổ tích đẹp đẽ hay nền văn hóa độc đáo mà còn ẩn chứa vô số truyền thuyết ly kỳ về những sinh vật siêu nhiên gọi là Yokai. Đây là các thực thể huyền bí, đôi khi thiện lành, đôi khi đáng sợ, mang theo cả sự kỳ bí và sức hút không thể chối từ. Hãy cùng khám phá thế giới đầy mê hoặc của Yokai – nơi mà truyền thống dân gian và trí tưởng tượng hòa quyện thành một bức tranh sống động.
1. Yokai là gì?
Yokai (妖怪) là thuật ngữ tiếng Nhật dùng để chỉ các sinh vật siêu nhiên, thần bí trong văn hóa dân gian. Yokai có thể mang nhiều hình dạng: từ những con vật biến hóa thành người, những linh hồn trú ngụ trong đồ vật, cho đến các hiện tượng thiên nhiên được nhân cách hóa. Yokai không đơn thuần là “ma quỷ” như cách chúng ta thường hiểu, mà là biểu tượng của mối liên kết giữa con người và thiên nhiên, giữa đời sống thực và thế giới tâm linh.
Tùy vào câu chuyện và truyền thuyết, Yokai có thể là kẻ gây rối, kẻ bảo vệ, hoặc chỉ đơn giản là sự hiện diện đầy kỳ bí, mang lại cho con người những bài học sâu sắc về cuộc sống.
2. Nguồn gốc và lịch sử của Yokai
Yokai có nguồn gốc từ những nỗi sợ và sự tò mò của con người đối với những hiện tượng tự nhiên chưa thể giải thích. Những truyền thuyết về Yokai xuất hiện từ thời kỳ Jomon (khoảng 14.000 TCN – 300 TCN), khi người Nhật cổ đại thờ cúng thiên nhiên và các linh hồn trong mọi vật thể.
Trong các tài liệu cổ như Kojiki (712) và Nihon Shoki (720), Yokai được nhắc đến như những vị thần thấp kém hoặc các linh hồn báo thù. Từ thời Edo (1603–1868), hình ảnh Yokai được phổ biến rộng rãi nhờ các họa sĩ như Toriyama Sekien, người đã vẽ hàng trăm bức tranh về các Yokai. Qua đó, các câu chuyện về Yokai trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản.
3. Phân loại Yokai
Yokai được phân chia thành nhiều loại, tùy thuộc vào hình dáng, khả năng và vai trò của chúng. Dưới đây là một số nhóm Yokai nổi bật:
3.1. Yokai hình người
- Oni (鬼): Những con quỷ khổng lồ, thường mang hình dáng hung dữ với sừng trên đầu, da màu đỏ hoặc xanh. Oni thường xuất hiện trong các câu chuyện để trừng phạt kẻ xấu.
- Yuki Onna (雪女): Nữ thần tuyết mang vẻ đẹp lạnh lùng nhưng nguy hiểm. Yuki Onna thường dẫn dụ lữ khách vào bão tuyết và khiến họ mất phương hướng.
- Zashiki Warashi (座敷童): Linh hồn trẻ em cư trú trong nhà, mang lại may mắn cho gia chủ.
3.2. Yokai hình động vật
- Kitsune (狐): Cáo biến hình, thông minh và quyền năng. Kitsune có thể là kẻ lừa gạt hoặc người bảo vệ tùy vào mục đích của mình.
- Nekomata (猫又): Mèo hai đuôi với khả năng điều khiển linh hồn và gây rắc rối cho con người.
3.3. Yokai hình thực vật
- Kodama (木霊): Linh hồn cây cối, trú ngụ trong những khu rừng sâu. Kodama được coi là hiện thân của sự sống tự nhiên.
- Jubokko (樹木子): Những cây hút máu, thường xuất hiện tại các chiến trường nơi nhiều người đã ngã xuống.
3.4. Yokai gắn với đồ vật
- Karakasa Kozou (唐傘小僧): Chiếc ô giấy cũ được ban cho linh hồn, thường nhảy múa và hù dọa con người vào ban đêm.
- Tsukumogami (付喪神): Các đồ vật cổ xưa biến thành Yokai sau 100 năm tồn tại.
4. Những truyền thuyết nổi bật về Yokai
4.1 Kappa – Vị thần dưới nước
Kappa là Yokai sống ở sông suối, nổi tiếng với tính cách tinh nghịch và sở thích kỳ lạ – ăn dưa chuột. Người Nhật tin rằng nếu muốn tránh bị Kappa quấy phá, chỉ cần cúng dưa chuột cho nó.
4.2 Oni và lễ hội Setsubun
Vào dịp Setsubun (lễ xua đuổi tà ma), người Nhật ném đậu rang và hô to: “Oni wa soto! Fuku wa uchi!” (Quỷ ra ngoài, may mắn vào nhà) để xua đuổi Oni và mang lại điều lành.
4.3 Tengu – Người bảo vệ núi rừng
Tengu là Yokai mang hình dáng nửa người nửa chim, sống trên núi cao. Tengu vừa được xem là kẻ phá phách, vừa là người bảo vệ thiên nhiên. Núi Kurama ở Kyoto được cho là nơi cư ngụ của Tengu.
5. Yokai trong văn hóa hiện đại
Yokai vẫn giữ vai trò quan trọng trong văn hóa Nhật Bản ngày nay. Những câu chuyện về Yokai xuất hiện trong:
5.1. Anime và Manga
- GeGeGe no Kitaro: Một bộ truyện nổi tiếng xoay quanh các Yokai.
- Natsume’s Book of Friends: Kể về hành trình của một chàng trai trẻ và các Yokai anh kết bạn.
5.2. Điện ảnh và trò chơi điện tử
- Yokai là nguồn cảm hứng cho nhiều bộ phim kinh dị, giả tưởng như The Great Yokai War.
- Các trò chơi như Yokai Watch hay Nioh giới thiệu Yokai đến với khán giả toàn cầu.
5.3. Sản phẩm thương mại
Hình ảnh Yokai được in trên mọi thứ, từ quần áo, bưu thiếp đến các loại snack.
6. Khám phá thế giới Yokai
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về Yokai, đừng bỏ qua các địa điểm sau:
- Bảo tàng Mizuki Shigeru (Tottori): Trưng bày các tác phẩm của họa sĩ nổi tiếng Mizuki Shigeru, người chuyên vẽ Yokai.
- Con đường Yokai ở Kyoto: Nơi tổ chức các sự kiện văn hóa liên quan đến Yokai.
- Làng Zentsuji (Kagawa): Tái hiện các câu chuyện dân gian về Yokai.
Yokai không chỉ là những sinh vật huyền bí trong truyền thuyết mà còn là biểu tượng của văn hóa Nhật Bản. Chúng mang đến cho con người sự ngạc nhiên, sợ hãi và những bài học quý giá. Khám phá Yokai là khám phá tâm hồn Nhật Bản – nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện tạo nên một thế giới độc đáo và đầy sức hút.