Vào mỗi dịp hè, đất nước Nhật Bản lại tưng bừng với những lễ hội sôi động, náo nhiệt. Một trong những điều không thể thiếu ở các lễ hội là điệu múa Yosakoi truyền thống. Đây là nét văn hóa đặc sắc của người dân “xứ Phù Tang”.
Cuộc sống hiện đại với nhiều thay đổi nhưng người Nhật vẫn luôn giữ những nét truyền thống văn hóa của mình. Bên cạnh trang phục Kimono truyền thống thì điệu múa Yosakoi cũng đã trải qua biết bao thăng trầm lịch sử.
Yosakoi thường được trình diễn tại các buổi liên quan và các sự kiện trên khắp đất nước Nhật Bản. Có lẽ, chính vì giá trị văn hóa của điệu múa này mà nó rất được trân trọng và biểu diễn ở những dịp quan trọng của đất nước.
Khởi nguồn từ thành phố Kochi, điệu múa Yosakoi được coi là một biến thể của điệu múa Awa Odori – một điệu múa truyền thống mùa hè khởi nguồn từ tỉnh Tokushima. Trong ngôn ngữ địa phương của vùng Tosa, Yosakoi bắt nguồn từ khẩu ngữ “yosshakoi”, có nghĩa là: “Đêm nay mời bạn đến”.
Tuy nhiên, ít ai biết rằng, đằng sau “điệu nhảy của những nụ cười” ấy là câu chuyện của một đất nước đầy khốn khó, suy thoái sau chiến tranh. Ra đời năm 1954 cũng là thời điểm vài năm sau khi chiến tranh thế giới thứ II kết thúc. Cả đất nước rơi vào khủng hoảng, đời sống tinh thần và vật chất khốn khó. Những người dân đã nghĩ ra cách sáng tạo nên một điệu múa vui tươi, thu hút đông đảo người tham gia với tinh thần của những nụ cười. Và không ai có thể ngờ rằng, điệu nhảy ấy đã thực sự tạo nên sức mạnh tinh thần.
Sự khởi sắc của Yosakoi được đánh dấu từ năm 2005, khi điệu múa này đã thực sự phổ biến trong khắp nước Nhật. Với phong cách mạnh mẽ cùng với giai điệu khá vui tươi, giúp mang lại niềm tin trong cuộc sống và củng cố tinh thần cho người dân Nhật. Những người tham gia điệu múa sẽ nhanh chóng hòa mình vào với âm nhạc và quên hết muộn phiền, âu lo. Ngày nay, điệu múa này đã phổ biến khắp nước Nhật, trở thành điểm nhấn cho đất nước này, nhất là vào các mùa lễ hội.
Múa Yosakoi bao gồm 2 hình thức biểu diễn: sân khấu và diễu hành. Đối với hình thức diễu hành, một đội chia làm 4 hàng dọc, biểu diễn trên đường phố. Mỗi động tác chân là một bước tiến, nên Yosakoi được biết đến như một điệu múa luôn hướng về phía trước.
Những người khi tham gia thực hiện điệu múa Yosakoi sẽ được tuyển chọn rất kỹ. Họ được mặc những bộ trang phục truyền thống và biểu diễn trên các đường phố. Nếu như trước đây, để thực hiện điệu múa Yosakoi, người Nhật ưu tiên lựa chọn những bộ trang phục kín đáo, một màu thì ngày nay, các bộ trang phục múa trở nên phong phú, đa dạng hơn. Đến du lịch Nhật Bản, du khách sẽ thấy những bộ đồ này được thiết kế với màu sắc tươi trẻ, năng động. Trang phục nhảy sẽ giúp cho buổi lễ thêm tưng bừng, nhộn nhịp.
Mặc dù trang phục lựa chọn cho điệu múa Yosakoi khá nhiều nhưng người dân vẫn ưa chuộng 2 kiểu trang phục là Yukata và Happi. Trong đó, Yukata là bộ trang phục truyền thống của người Nhật thường mặc vào mùa hè; còn Happi là trang phục đặc trưng của những người trông cửa hiệu, sạp hàng vẫn thường hay mặc trong lễ hội truyền thống hay khu chợ ở Nhật Bản. Một chiếc áo khoác Happi thông thường được in hoa văn (kiểu làn sóng, hình dãy núi, mặt trời…) và đặc biệt là thường in chữ Kanji (thông thường là chữ 祭, nghĩa là Lễ hội) ở sau lưng và viền cổ áo.
Đạo cụ đặc trưng không thể thiếu cho điệu múa Yosakoi là Naruko – vật bằng gỗ, có cán cầm, phía trên có 3 thanh gỗ nhỏ để khi lắc phát ra tiếng kêu và thường được làm từ gỗ thông để đảm bảo yếu tố nhẹ. Naruko có xuất xứ từ tỉnh Kochi, vốn là dụng cụ được nông dân sử dụng để đuổi chim chóc tránh xa khỏi ruộng lúa. Naruko truyền thống có thân màu đỏ, 3 thanh gỗ màu đen và vàng. Ngày nay, các đội cũng tự thiết kế Naruko theo màu trang phục hoặc khắc tên đội trên cán cầm. Một số đội múa còn biến tấu Naruko như: làm thân dài ra, hoặc các thanh gõ chỉ có trên một mặt thân.
Ngoài ra, để tạo ra yếu tố đặc trưng, độc đáo cho đội múa của mình, nhiều đội Yosakoi cũng sử dụng đồng thời trong bài múa các đạo cụ khác như: Đèn lồng (kích thước tùy vào sáng tạo của mỗi đội. Một chiếc đèn lồng thông thường có đường kính 15cm, cao 40cm và có tay cầm dọc thân đèn. Đèn lồng thường dành cho những người dẫn đầu đội múa để tạo điểm nhấn cho bài múa); Quạt (sử dụng như một đạo cụ thay thế cho Naruko để tạo điểm nhấn cho bài, thường bắt gặp trong bài múa của các đội Honiya, Torakku); Cờ (thông thường các đội sử dụng cờ to, kích thước khoảng 3x4m, phất phía sau đội múa tạo không khí tươi vui cho người xem. Một loại cờ khác kích thước nhỏ cầm tay, có thể sử dụng như một đạo cụ múa). Các đội còn có thể sử dụng trống hay gậy dài, trên đầu có gắn đèn lồng. Đạo cụ sử dụng trong Yosakoi rất đa dạng và các đội có thể tùy ý sáng tạo..
Một đặc điểm khá quan trọng trong một đoàn diễu hành Yosakoi là Jikatasha. Đây là một xe chở nhạc gồm có loa, trống, và một tới vài người với công việc chính là hâm nóng bầu không khí nhiệt huyết của mỗi điệu múa đi chầm chậm trước mỗi đoàn múa. Jikatasha thường được trang trí rất bắt mắt, và theo phong cách riêng của từng đội. Các đội có thể dùng nhạc ghi sẵn hoặc có thể chở cả một ban nhạc sống trên Jikatasha.
Âm nhạc cũng là một trong những yếu tố quan trọng nhất tạo nên tinh thần chung của điệu múa Yosakoi. Màu sắc của Yosakoi là màu sắc tươi sáng, nhạc nền sôi động, mạnh mẽ và đầy sức sống. Các bài Yosakoi thường được sáng tác dựa trên bài hát gốc có tên là “Yosakoi Naruko Odori”. Có thể kể đến: Yosakoi-bushi – một bài dân ca của tỉnh Kochi, mang giai điệu Yosakoi. Bài hát này kể về câu chuyện tình yêu cảm động của chàng Junshin với cô con gái của ông chủ thợ hàn. Câu chuyện tình yêu của 2 người gắn với chiếc cầu Harimaya nối tiếng, nơi thường được lấy làm sân khấu của lễ hôi Yosakoi, và cũng là một địa điểm du lịch nổi tiếng ở Nhật Bản. Yocchore – bài hát thiếu nhi. Jinma-mo – bài hát truyền thống có nguồn gốc từ một bài hò đánh cá của tỉnh Hokkaido, phía Bắc Nhật Bản. Vì thế, trong bài múa ta có thể bắt gặp rất nhiều động tác xuất phát từ hoạt động đánh cá. Bài hát mang âm hưởng mạnh mẽ, hào hùng nhưng không kém phần uyển chuyển thể hiện tinh thần của người dân chài.
Trên nền nhạc sôi động và đầy sức sống ấy, vũ đạo của điệu nhảy Yosakoi mang hơi hướng truyền thống kết hợp với hiện đại. Về vũ đạo truyền thống, những điệu múa này giống như các hoạt động đánh bắt cá, quăng lưới, trồng trọt hàng ngày. Bên cạnh đó, những điệu múa hiện đại lại mang nét phá cách, độc đáo, khiến nhiều người thích thú.
Trong Yosakoi, ta bắt gặp được cả sự mạnh mẽ xen lẫn uyển chuyển, có thể cả đội nhảy chung hoặc chia động tác theo hàng nam-nữ. Yosakoi là điệu múa mang tính tập thể, đòi hỏi sự đoàn kết ở mức tối đa nên yếu tố quan trọng nhất là động tác phải đều, trước sau như một.
Và quan trọng hơn cả trong bất cứ bài nhảy Yosakoi nào chính là nụ cười rạng rỡ trên mặt mỗi vũ công. Các vũ công không chỉ đơn thuần là hòa mình vào giai điệu mà còn phải truyền tải được tinh thần, đam mê, và nhiệt huyết của mình tới được với khán giả. Đây mới chính là mục đích cốt lõi sau cùng mà bộ môn nghệ thuật truyền thống này theo đuổi.
Ngày nay, Yosakoi vẫn nắm giữ một vị trí quan trọng trong nền văn hóa Nhật Bản. Với những cải tiến về vũ đạo, âm nhạc,… Yosakoi như đang tự làm mới mình cùng thời gian!
Nếu có dịp du lịch Nhật Bản, du khách đừng bỏ qua cơ hội được một lần “thưởng thức” điệu múa Yosakoi mà chúng tôi đã giới thiệu nhé! Chúc các du khách có một chuyến đi vui vẻ và đầy thú vị!
