Trên bản đồ ẩm thực thế giới, ẩm thực Nhật Bản nức tiếng với nhiều món ăn quen thuộc như Sushi, Sashimi, lẩu Shabu Shabu, mì Ramen,… Bên cạnh đó, vùng đất này cũng có nhiều món vô cùng đặc biệt như Shiokara, Funazushi, Kusaya và Natto với mùi vị rất khó ngửi nhưng lại vô cùng dinh dưỡng.
Shiokara
Shiokara (Ika no shiokara) là một món ăn được làm từ những miếng hải sản nhỏ, thường là mực ống cắt nhỏ rồi ngâm trong nội tạng của chính nó. Sau đó, người ta sẽ cho thêm muối cùng các thành phần gia vị vào trộn cùng như shichimi (hỗn hợp ớt), wasabi (mù tạt) và một chút bột gạo. Món ăn này sau khi được trộn ướp cùng gia vị xong sẽ cất trong một hũ thủy tinh kín để lên men khoảng 1 tháng là có thể mang ra ăn được. Tuy nhiên, món Shiokara ngon nhất phải là loại được ủ trong khoảng thời gian là 6 tháng.
Trong suốt quá trình ủ lên men, Shiokara sẽ dần dần hòa quyện với các nguyên liệu và thành phẩm sau cùng là một món ăn có màu nâu sền sệt, vừa nhớt, vừa dính. Nhiều người cho rằng, chính vì mùi tanh của mực và cộng thêm cả mùi chua lên men của gia vị trộn cùng khiến cho món ăn này rất “khó ngửi”.
Khi lấy Shiokara trong hũ ra, người ta sẽ thường bày trong những chiếc bát nhỏ, phục vụ kèm cùng cơm trắng và rượu Sake. Ngoài cái mùi tanh nồng đặc trưng thì hương vị của Shiokara lại thiên về vị mặn và hơi cay một chút. Mặc dù thoáng nhìn qua thì nhiều người sẽ cảm thấy món ăn này chẳng có chút gì hấp dẫn. Thế nhưng, khi trộn cùng cơm trắng thì Shiokara lại lan tỏa ra một hương vị rất hấp dẫn.
Ở Nhật Bản có rất nhiều loại Shiokara khác nhau như Shuto (làm bằng cá ngừ), Ganzuke (làm bằng cua), Mefun (làm bằng cá hồi) và Uruka (làm bằng cá nước ngọt). Ban đầu, người Nhật sáng tạo ra món này chỉ để làm thực phẩm dự trữ trong mùa đông, vì trong Shiokara lại chứa rất nhiều protein, vitamin và khoáng chất. Mặt khác, Shiokara cũng chứa rất ít calories và chất béo nên nó được coi là loại thực phẩm mang đến nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe, đồng thời giảm bớt nguy cơ đau tim, đột quỵ, béo phì và cao huyết áp từ khi còn trẻ.
Kusaya
Là một loại cá khô lên men, Kusaya được chế biến theo phong cách Nhật Bản. Sự nổi tiếng của món ăn này xuất phát từ mùi hôi thối, ví như cá trích Thụy Điển lên men. Dù vậy, hầu hết người Nhật cho rằng hương vị của Kusaya khá dễ chịu.
Nhiều loài cá có thể được sử dụng để làm Kusaya như cá thu, cá chuồn… Tương tự các sản phẩm lên men khác, Kusaya là món ăn tốt cho sức khỏe, chứa nhiều vitamin, khoáng chất và protein.
Kusaya có thể được làm bằng phương pháp hiện đại hoặc truyền thống. Theo phương pháp chế biến truyền thống, bước đầu tiên là mở cá bằng tay nhằm loại bỏ các cơ quan nội tạng. Bước thứ 2 là tạo cơ thể của cá thành hình con bướm và rửa kỹ bằng nước lạnh. Tiếp đến, người Nhật sẽ ngâm cá trong nước ép Kusaya (nước ướp có chứa muối, vi khuẩn lên men cá) từ 8-20 giờ. Điều này giúp thịt cá hấp thụ hoàn toàn nước ép. Khi đã ngấm đủ nước để đạt hương vị nhất định, bước tiếp theo là loại bỏ nước ép. Cá sau đó được rửa sạch bằng nước lạnh, loại bỏ muối thừa và phơi khô dưới ánh mặt trời từ 1-2 ngày.
Dù có chút mùi hôi, người Nhật cho rằng món ăn này mang hương thơm độc đáo và vị đậm đà. So với hầu hết cá khô điển hình, hương vị của Kusaya dịu ngọt hơn. Theo truyền thống từ thời Edo (1603-1868), cá thường được nướng sơ qua, trộn với nước sốt hoặc trà và ăn kèm các món ăn khác. Kusaya cũng được cho là món ăn vặt ưa chuộng của người Nhật. Nhờ vào công nghệ, cách chế biến Kusaya dần hiện đại hóa. Thay vì chế biến cá bằng tay, máy móc đã có thể làm điều này dễ dàng và nhanh chóng. Các phương pháp làm cá khác cũng được áp dụng như sử dụng không khí lạnh trong phòng khô.
Funazushi
Funazushi là một món ăn truyền thống của tỉnh Shiga – tỉnh nằm ở khu vực trung tâm đảo Honshu. Món ăn này được cho là bắt nguồn từ Trung Quốc, Đông Nam Á và đã du nhập vào Nhật Bản từ cách đây 15 thế kỷ.
Bản chất của món Funazushi cũng là một trong những loại Sushi vì cũng gồm các thành phần như cơm, cá. Nhưng Funazushi khác với những loại Sushi khác là thay vì ăn với cá sống, đặc sản này dùng cá lên men đến 3 năm mới ăn được.
Funazushi được làm duy nhất từ Nigorobuna – loại cá chép vàng quý hiếm chỉ sống ở hồ Biwa, tỉnh Shiga. Đầu tiên, cá chép vàng sẽ được làm sạch vảy, bỏ mang và nội tạng (trừ buồng trứng) và được ướp trong muối với thời gian là một năm. Một năm sau, cá sẽ được rửa sạch cho bớt mặn, sau đó được nhồi cơm và ủ trong những thùng cơm lớn. Quá trình này kéo dài từ 3 – 4 năm, trong thời gian này, gạo sẽ trở nên dẻo dai và thịt cá sẽ săn lại.
Món ăn này có hương vị khá mạnh và dễ gây sốc đối với những người lần đầu thưởng thức. Những lát cá muối này có vị chua mặn, có mùi giấm mạnh, cơm gạo dẻo dai, thịt cá hơi giòn và trứng cá vàng ươm.
Cách ăn món Funazushi cũng giống như ăn Sushi đó là thái mỏng ra và ăn cùng với tỏi tây, gừng bào, nước tương. Tuy nhiên, người Nhật đã có nhiều biến tấu để làm phong phú khẩu vị, như ăn kèm với Ochazuke – cơm chan nước trà xanh; dùng cùng rượu Sake để làm hài hòa vị mặn và mùi, hoặc tẩm bột chiên giòn, ăn kèm bánh quy, phô mai theo kiểu Âu…
Natto
Natto được làm từ hạt đậu tương, sử dụng một loại vi khuẩn có tên là “Bacillus subtilis” để lên men. Món ăn này có màu nâu nhạt, mùi khó ngửi và nhiều chất dính. Mặc dù có mùi vị “khủng khiếp”, Natto vẫn có thể gây nghiện nếu thực khách ăn thử một lần.
Món ăn này được hầu hết người dân Nhật Bản ưa thích, đặc biệt là vùng Kanto và Tohoku. Theo các nhà khoa học, có rất nhiều thành phần dinh dưỡng trong món đậu nành lên men này. Đó là các acid amin, enzym Nattokinase, vitamin K2, những loại chất giúp tăng tuổi thọ con người.
Để làm món ăn này, sau khi ngâm hạt đậu nành nhỏ trong vòng một ngày, người Nhật đem luộc chín rồi cho lên men. Theo cách cổ truyền, đậu được ủ trong các túi rơm. Hiện nay, người Nhật sử dụng men Kosokin để ủ đậu nành trong khoảng 24 giờ ở nhiệt độ 40°C. Sau khi được lên men, đậu Natto sẵn sàng có mặt trên các mâm cơm gia đình Nhật. Món ăn này thường được ăn kèm với cơm, hoặc có thể nấu thành súp, làm nhân Sushi cuộn và nước dùng của mì Soba. Ở các cửa hàng tiện lợi, du khách cũng có thể tìm thấy Natto sấy khô như một món ăn vặt của người Nhật.
Ngày nay, với người Nhật, Shiokara, Funazushi, Kusaya và Natto như là món ăn dinh dưỡng. Các món ăn này trở thành một phần truyền thống không thể thiếu mỗi khi nhắc đến các biểu tượng của nền văn hóa ẩm thực Nhật Bản. Nếu có dịp du lịch Nhật Bản, du khách hãy thử qua nhé!