Du khách đã từng chơi một trò chơi nào cần thuộc đến 100 bài thơ chưa? Nếu chưa thì hãy đến với Nhật Bản và tìm hiểu về trò chơi bài lá Karuta độc đáo!
Nhắc đến bài bạc, hẳn chúng ta nghĩ ngay đến vấn đề tệ nạn xã hội. Thế nhưng, ở Nhật Bản lại khuyến khích mọi người chơi bài, thậm chí có rất nhiều trò chơi bài được tổ chức tại đây, đó là bài lá Karuta.
Karuta thực chất có xuất xứ từ Châu Âu, cụ thể là Bồ Đào Nha. Karuta được biến âm từ chữ “Carta” trong tiếng Bồ, chỉ các loại bài lá. Cách chơi bài lá được du nhập vào Nhật Bản từ giữa thế kỷ 16 bởi một thương nhân người Bồ Đào Nha tên là Francisco Xavie khi ông mang theo bộ bài Tây đến đây. Thời gian trôi qua, những lá bài Tây đã được người Nhật biến tấu và lồng ghép để trở thành bộ bài Karuta như ngày nay.
Karuta ban đầu được lấy cảm hứng từ Kai-Awase, một trò chơi bắt nguồn từ thời Heian (794-1185). Trên các vỏ sò được vẽ những hình ảnh tinh xảo, thường là các bức họa từ tập “Truyện cổ Genji”. Nhiệm vụ của người chơi là tìm ra các cặp vỏ sò có hình ảnh tương ứng với nhau.
Về hình thức, bài Karuta thường có dạng chữ nhật với kích thước nhỏ bằng lòng bàn tay và được làm bằng nhiều chất liệu khác nhau. Trên mặt các lá bài cũng được vẽ nhiều hình ảnh độc đáo như động vật, hoa lá, những câu thơ, tục ngữ, hay các bức vẽ người Nhật thời xưa. Nếu như các lá bài Tây như J, Q, K có hình ảnh của quý tộc phương Tây trong thế giới cổ đại, thì ở lá bài Karuta có hình ảnh 100 vị thi nhân nổi tiếng của Nhật Bản.
Karuta khá đa dạng với nhiều biến thể khác nhau, nhưng có 3 loại bài phổ biến nhất là: Uta Garuta, Iroha Karuta và Hanafuda.
Loại thứ nhất được gọi là Uta Garuta. “Uta” có nghĩa bài hát, “Garuta” là biến âm của Karuta, nghĩa loại bài chơi bằng những bằng thơ được ngâm lên như hát, là loại phổ biến nhất ở trò chơi này. Chính vì phải tìm những câu thơ được in trên lá bài mà Uta Garuta là loại khó chơi nhất vì điều đầu tiên để chơi được trò chơi này là người chơi phải thuộc nhiều bài thơ trong tập “小倉百人一首” (Bách nhân nhất thủ) – là một tập thơ đã được soạn ra vào khoảng năm 1235, gồm 100 bài thơ cổ của 100 nhà thơ sống trong khoảng thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 12. Và dĩ nhiên, để có thể chơi giỏi được Uta Karuta, người chơi phải thuộc càng nhiều bài thơ càng tốt. Tất cả những bài thơ ấy đều được làm theo thể Tanka hay còn được gọi là đoản ca dài 5 câu với 35 âm tiết.
Những người chơi bài Uta Garuta sẽ được chia làm 2 nhóm quỳ trên chiếu Tatami. Sẽ có một người ngâm thơ cũng chính là người điều khiển trò chơi, giữ trong tay đầy đủ 100 lá bài in tất cả các bài thơ. Sau khi đã trải bài xong, người ngâm thơ sẽ đọc 3 câu đầu của 1 lá bài.
Người chơi có nhiệm vụ tìm trong các lá bài của mình được bày ra trước mặt, nếu thấy có 2 câu nối tiếp đúng với 3 câu vừa đọc thì trình ra.
Trong trường hợp phần bài của mình không có thì có thể xem trong phần bài của phía bạn. Trong ván có thể có bài lỗi nghĩa là lá bài ấy không hề có trong các bài thơ được phát cho đấu thủ, chỉ mang tính chất đánh lừa mà thôi. Cuối cùng, phía nào tìm được nhiều lá bài hơn sẽ chiến thắng.
Có thể thấy sự nhanh nhạy chính là điều tiên quyết quyết định thắng thua của mỗi lượt chơi khi mà ranh giới của thắng thua nhiều khi chỉ là một tích tắc. Chính vì mang tính trí tuệ cao nên Utakaruta đã được người dân Nhật Bản chọn làm môn thi hằng năm được tổ chức vào ngày mùng 2 tết.
Loại thứ hai được gọi là Iroha Karuta. “Iroha” tức là bảng chữ cái tiếng Nhật, cũng chính là những gì được in lên lá bài loại này: bảng chữ cái.
Iroha Garuta có 48 lá. Hình thức chơi khá đơn giản, thường một người được chỉ định là người đọc sẽ có một quân bài và phải đọc những gì viết trên đó, trong khi những người xung quanh sẽ rải bộ bài từ ký tự đầu tiên hay một số từ cùng với một bức ảnh. Khi người chỉ định đọc những gì ghi trên bài thì các đối thủ phải tìm quân bài tương ứng. Cũng như Uta Garuta, ai là người tìm ra trước thì sẽ được nhận quân bài đó và cuối cùng chiến thắng sẽ thuộc về người sở hữu nhiều là bài hơn. Iroha garuta ra đời vào thời Edo. Thông điệp in trên những quân bài là những câu nói nổi tiếng trong cuộc sống thường nhật.
Iroha Garuta là loại thích hợp và được chơi nhiều nhất ở các em bé Nhật Bản vì giúp các em có thể nhớ bảng chữ cái tốt hơn cũng như đối với người ngoại quốc khi bắt đầu học tiếng Nhật.
Loại cuối cùng được gọi là Hanafuda, là loại phức tạp nhất. Khác với 2 thể loại bài trước đó, Hanafuda không có người đọc mà thay vào đó trên mỗi quân bài đều có hình ảnh mỗi loài hoa, thể hiện 12 tháng trong năm. Bộ bài có 48 cây chia đều cho 12 tháng trong năm. Mỗi tháng 4 quân. Mỗi quân được vẽ cách điệu theo loài cây đặc trưng của mỗi mùa.
Một lần ngồi ngay ngắn trên chiếc chiếu Tatami, tập trung lắng nghe những bài thơ được ngâm lên như đang hát, hòa mình vào những lá bài ấy thì có lẽ dù thắng hay thua, khoảnh khắc nắm trong tay những quân bài, mồ hôi lấm tấm trên trán là du khách đã cảm nhận được linh hồn của trò chơi này rồi!
Với người dân Nhật, Karuta không chỉ là một trò chơi bài bình thường mà nó còn mang những ý nghĩa rất lớn.
Là một trò chơi truyền thống của Nhật Bản, mỗi lần chơi bài lá Karuta, người chơi sẽ ngồi ngay ngắn trên chiếc chiếu Tatami, tập trung nghe các câu thơ được ngâm lên như hát, việc hòa mình vào những câu thơ, hình ảnh trên lá bài dù thắng hay thua thì đó cũng là khoảng thời gian giải trí thoải mái của người Nhật. Giúp họ thoát khỏi cuồng quay công việc, học tập hàng ngày và đắm mình trong không khí thoải mái, vui vẻ mà chỉ có chơi bài lá Karuta mới mang lại.
Việc chơi các loại bài lá Karuta, đặc biệt là Uta Garuta sẽ giúp cho người chơi biết thêm nhiều về các câu thơ, thành ngữ Nhật Bản, đây chính là một hình thức “học mà chơi, chơi mà học” của người Nhật.
Vào những ngày lễ đầu năm mới, Nhật Bản còn thường xuyên tổ chức các cuộc thi để tìm ra người chiến thắng trong trò chơi Karuta. Việc chơi bàilá Karuta thường xuyên sẽ giúp cho người chơi đạt được sự linh hoạt và nhanh nhẹn, vì thế mà chơi bài Karuta còn được xem như là một hình thức luyện tập võ thuật. Đó chính là lý do mà bài Karuta được duy trì từ hàng trăm năm qua tại Nhật Bản và được rất nhiều người ưa chuộng.
Ngày nay, Karuta đã trở nên phổ biến trên các phương tiện truyền thông và được người Nhật xem là một nét văn hóa nhằm thu hút khách quốc tế. Trên các phương tiện truyền thông đại chúng, Karuta được biết đến qua các bộ phim, anime, truyện tranh nổi tiếng như Chihayafuru hay Conan movie 21. Có thể thấy Karuta không chỉ phổ biến đối với người Nhật mà còn cả với người nước ngoài.
Vậy là chúng ta đã cùng nhau khám phá thêm một phần nét đẹp trong truyền thống văn hóa ở “xứ sở Phù Tang” – Bài lá Karuta. Hi vọng sau chuyến hành trình du lịch Nhật Bản, du khách sẽ hiểu thêm được những điều thú vị về đất nước này.
