Nép mình giữa những dãy núi trập trùng và những dòng sông lấp lánh của đảo Shikoku, thị trấn nhỏ Otoyo thuộc tỉnh Kochi là nơi gìn giữ một báu vật văn hóa của Nhật Bản: Goishicha, loại trà lên men quý hiếm với lịch sử hơn 400 năm. Không giống những loại trà xanh thanh tao như matcha hay sencha, Goishicha mang một câu chuyện riêng, đậm chất hoang dã và bí ẩn. Với hương vị chua thanh độc đáo, hình dáng như những quân cờ vây đen bóng và những lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc, Goishicha không chỉ là một thức uống mà còn là một hành trình đưa du khách trở về với cội nguồn văn hóa và thiên nhiên của Nhật Bản. Hãy cùng khám phá viên ngọc quý này, một điểm nhấn khác biệt so với bất kỳ trải nghiệm du lịch nào trên thế giới.
Goishicha – “Trà quân cờ” với hình dáng kỳ diệu
Tên gọi Goishicha (碁石茶), hay “Kỳ Thạch Trà”, mang ý nghĩa “trà quân cờ”, bắt nguồn từ hình dáng độc đáo của những bánh trà. Sau quá trình chế biến công phu, lá trà được ép chặt và cắt thành những khối vuông nhỏ, trông như những quân cờ vây đen bóng được xếp ngay ngắn trên tấm thảm rơm dưới ánh nắng vàng rực. Trong quá khứ, người thợ trà còn tỉ mỉ bo tròn các góc để bánh trà trông giống hệt những viên đá tròn trịa của trò chơi cờ vây – một biểu tượng của sự tinh tế và chiến lược trong văn hóa Nhật Bản.
Khi những khối trà vuông vắn được trải đều trên thảm rơm để phơi khô, chúng tạo nên một cảnh tượng kỳ diệu, như một bàn cờ vây khổng lồ giữa lòng thiên nhiên. Chính hình ảnh này đã khiến Goishicha không chỉ là một loại trà, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, một câu chuyện kể về sự hòa quyện giữa con người và đất trời Shikoku.
Nguồn gốc huyền thoại: Từ cướp biển đến làng núi
Câu chuyện về Goishicha bắt đầu từ những ngày xa xưa, có thể từ thời kỳ Muromachi (1336-1573), khi những wako – những cướp biển Nhật Bản từ đảo Setouchi và Bắc Kyushu – rong ruổi trên biển, mang về những bí mật từ bờ biển Triều Tiên và Trung Quốc. Một giả thuyết cho rằng Goishicha, với sự tương đồng đáng kinh ngạc với các loại trà lên men ở Đông Nam Á và Vân Nam, đã được các wako đưa về và truyền lại cho người dân Otoyo. Từ đó, thị trấn nhỏ này trở thành cái nôi gìn giữ một di sản trà độc nhất vô nhị.
Theo Tosa Yuko, một tài liệu từ thời Edo (1745), Goishicha đã trở thành đặc sản của vùng Tosa (tỉnh Kochi ngày nay). Người dân Otoyo đổi trà lấy muối từ các thương nhân ở tỉnh Kagawa, và những khối trà vuông vắn ấy đã theo chân các thủy thủ, lan tỏa khắp vùng Setouchi. Với vị chua thanh đặc trưng, Goishicha không chỉ là thức uống mà còn là nguyên liệu cho món Shima no Chagayu, một loại cháo trà truyền thống của quần đảo Shiwaku, tỉnh Kagawa. Được nấu từ nước trà Goishicha, món cháo này không chỉ dễ tiêu hóa mà còn mang lại cảm giác ấm áp, như một cái ôm của biển cả và núi rừng.
Khác với những điểm đến du lịch nổi tiếng như Kyoto với trà đạo trang nghiêm hay Shizuoka với những cánh đồng trà xanh bạt ngàn, Goishicha của Otoyo mang một nét hoang dã, gần gũi với thiên nhiên. Nó kể câu chuyện về những con người bình dị, những ngọn núi khắc nghiệt và những bí mật cổ xưa được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Quy trình sản xuất: Nghệ thuật lên men công phu
Sản xuất Goishicha là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, kỹ năng và sự tôn kính thiên nhiên. Khác với các loại trà Nhật Bản thông thường, Goishicha trải qua quy trình Nidan Hakko (lên men hai giai đoạn), tạo nên hương vị và lợi ích sức khỏe độc đáo.
Thu hoạch và chuẩn bị
Vào giữa tháng 6 đến tháng 7, khi ánh nắng hè rực rỡ phủ lên những ngọn núi Shikoku, người nông dân Otoyo bắt đầu thu hoạch trà. Trước đây, họ sử dụng giống trà Zairai, mọc tự nhiên trên núi, nhưng ngày nay, giống Yabukita được ưa chuộng vì sự ổn định. Lá trà, cùng với cành, được cắt thủ công bằng liềm, mang theo hơi thở của rừng núi. Sau đó, trà được hấp trong thùng gỗ lớn từ hai đến ba giờ, để giữ lại độ tươi và chuẩn bị cho quá trình lên men.
Lên men giai đoạn một
Lá trà sau khi hấp được tách khỏi cành và xếp thành những đống cao 50-70 cm trên thảm rơm. Một tấm thảm rơm khác được phủ lên, tạo điều kiện cho quá trình lên men hiếu khí kéo dài 7-10 ngày. Trong giai đoạn này, các vi khuẩn và nấm tự nhiên hoạt động, biến lá trà thành một hỗn hợp thơm ngát, như thể thiên nhiên đang thì thầm vào từng chiếc lá.
Lên men giai đoạn hai
Sau giai đoạn đầu, lá trà được chuyển vào thùng gỗ lớn, rắc thêm nước luộc từ quá trình hấp để kích thích vi khuẩn axit lactic. Thùng được ép chặt bằng những tảng đá nặng, loại bỏ không khí, tạo môi trường lên men kỵ khí kéo dài 14-20 ngày. Quá trình này giống như việc ướp dưa, mang lại vị chua thanh đặc trưng cho Goishicha, gợi nhớ đến trà hibiscus hay món mơ muối umeboshi của Nhật Bản.
Hoàn thiện
Khối trà nén được lấy ra, cắt thành những hình vuông nhỏ, và phơi khô trên thảm rơm dưới ánh nắng mặt trời. Sau đó, trà được để nghỉ ít nhất một năm, để các hương vị hòa quyện và đạt độ hoàn hảo. Thành phẩm là những khối trà màu nâu sẫm, tỏa ra hương thơm phức tạp của mận khô, tảo biển và chút gia vị, với nước trà màu cam trong trẻo, mang vị chua ngọt tinh tế.
Quy trình này không chỉ là kỹ thuật, mà còn là một nghi thức, một sự kết nối giữa con người, đất trời và thời gian. So với các loại trà sản xuất hàng loạt, Goishicha là biểu tượng của sự thủ công, của những giá trị truyền thống được gìn giữ qua hàng thế kỷ.
Lợi ích sức khỏe
Goishicha không chỉ quyến rũ bởi hương vị mà còn bởi những lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc, nhờ quá trình lên men tạo ra lượng lớn vi khuẩn axit lactic thực vật. Các nghiên cứu từ Đại học Kochi và Đại học Nông nghiệp Tokyo đã chỉ ra rằng Goishicha:
-
Hỗ trợ tiêu hóa: Các lợi khuẩn giúp điều hòa hệ vi sinh đường ruột, cải thiện tiêu hóa và giảm các vấn đề về dạ dày.
-
Ngăn ngừa cảm cúm: Trà có khả năng tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể chống lại virus.
-
Cải thiện sức khỏe tim mạch: Goishicha giúp giảm cholesterol, ức chế xơ vữa động mạch và hỗ trợ điều hòa huyết áp.
-
Chống viêm: Một số nghiên cứu cho thấy trà có thể giảm viêm liên quan đến hen suyễn.
Với những lợi ích này, Goishicha không chỉ là một thức uống mà còn là một liều thuốc tự nhiên, một món quà từ thiên nhiên Shikoku dành cho sức khỏe con người.
Hành trình hồi sinh: Từ bờ vực biến mất đến viên ngọc văn hóa
Vào thời Edo, Goishicha là niềm tự hào của vùng Tosa, với sản lượng hàng năm đạt hơn 100 tấn. Tuy nhiên, sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng, sự cạnh tranh từ trà nhập khẩu và tình trạng già hóa dân số ở Otoyo đã khiến loại trà này dần mai một. Đến những năm 1980, chỉ còn gia đình Ogasawara kiên trì gìn giữ truyền thống, như ngọn lửa nhỏ le lói giữa cơn bão.
Nhận thấy nguy cơ mất đi một di sản quý giá, ông Masao Oishi, một nhân viên địa phương và sau này là thị trưởng Otoyo, đã hành động. Ông tổ chức các hội thảo, ghi chép kỹ lưỡng phương pháp sản xuất từ gia đình Ogasawara, và khuyến khích các nông dân trẻ học hỏi. Năm 2002, một bước ngoặt xảy ra khi Goishicha được giới thiệu trên truyền hình và báo chí Nhật Bản. Lượng đơn đặt hàng tăng vọt, kho trà bán hết trong ba ngày, đánh dấu sự hồi sinh kỳ diệu của loại trà này.
Ngày nay, Hợp tác xã Goishicha Otoyo với 5 nông dân và một số nhà sản xuất mới đã tiếp tục sứ mệnh gìn giữ và phát triển Goishicha. Loại trà này không chỉ được chứng nhận bởi Hiệp hội Công nghiệp Thực phẩm Nhật Bản mà còn đang được đề xuất là Di sản Văn hóa Phi vật thể của Nhật Bản. Từ một loại trà suýt biến mất, Goishicha đã trở thành biểu tượng của sự kiên trì và lòng tự hào văn hóa.
Tại sao Goishicha là trải nghiệm du lịch độc đáo?
So với những điểm đến trà nổi tiếng như Uji hay Shizuoka, Otoyo và Goishicha mang đến một trải nghiệm hoàn toàn khác biệt, đậm chất hoang sơ và giàu ý nghĩa văn hóa:
-
Hương vị không thể nhầm lẫn: Vị chua thanh của Goishicha, kết hợp giữa mận khô, tảo biển và chút gia vị, là một thử thách thú vị cho vị giác, khác xa sự thanh nhẹ của trà xanh truyền thống.
-
Câu chuyện lịch sử sống động: Từ cướp biển wako đến những nông dân kiên trì, Goishicha là một cuốn sách lịch sử mở, kể về sự giao thoa văn hóa và sức mạnh của truyền thống.
-
Kết nối với thiên nhiên: Quy trình sản xuất thủ công, phụ thuộc vào ánh nắng, không khí và vi khuẩn tự nhiên, mang du khách đến gần hơn với nhịp điệu của đất trời Shikoku.
-
Trải nghiệm ẩm thực độc đáo: Thưởng thức cháo trà Shima no Chagayu hay nhâm nhi Goishicha lạnh trong một quán nhỏ ở Otoyo là cách tuyệt vời để hòa mình vào văn hóa địa phương.
Hành trình khám phá Goishicha
Để trải nghiệm Goishicha, hãy bắt đầu hành trình tại Otoyo, một thị trấn nhỏ với chưa đến 5.000 dân, nằm giữa những ngọn núi xanh mướt. Ghé thăm Hợp tác xã Goishicha Otoyo để tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất và nghe những câu chuyện từ các nông dân. Tiếp tục hành trình đến quần đảo Shiwaku ở tỉnh Kagawa, nơi món cháo trà Shima no Chagayu vẫn được yêu thích. Đừng quên mang về một gói Goishicha để thưởng thức tại nhà, với cách pha đơn giản: dùng một khối trà (khoảng 3g) cho 350ml nước sôi, ngâm 4-5 phút, hoặc đun sôi trong 1 lít nước để có hương vị đậm đà hơn.
Hãy chuẩn bị một cuốn sổ để ghi lại cảm nhận về hương vị, bởi mỗi ngụm Goishicha là một câu chuyện, một mảnh ghép của Shikoku. Và nếu có cơ hội, hãy chụp ảnh những khối trà vuông vắn trên thảm rơm, để lưu giữ hình ảnh tuyệt đẹp của “bàn cờ vây” giữa lòng thiên nhiên.
Goishicha – Hương vị của thời gian và văn hóa
Trong bức tranh đa sắc của văn hóa trà Nhật Bản, Goishicha là một điểm nhấn độc đáo, một viên ngọc quý hiếm được tôi luyện qua hơn 400 năm lịch sử. Từ những chuyến hải hành của cướp biển đến những nỗ lực bền bỉ của người dân Otoyo, Goishicha không chỉ là một thức uống mà còn là biểu tượng của sự kiên trì, sáng tạo và kết nối với thiên nhiên. Với hương vị chua thanh, lợi ích sức khỏe tuyệt vời và câu chuyện văn hóa sâu sắc, Goishicha mời gọi du khách đến với Shikoku, để khám phá một Nhật Bản hoang dã, chân thực và đầy cảm xúc.
Hãy lên kế hoạch cho chuyến đi đến Otoyo, nơi những khối trà vuông vắn kể câu chuyện về thời gian, và mỗi ngụm Goishicha là một lời thì thầm từ núi rừng Shikoku. Đây không chỉ là một điểm đến, mà là một hành trình, nơi bạn sẽ tìm thấy sự kỳ diệu trong từng chiếc lá trà.