Đã từ lâu lắm rồi, trên đất nước mặt trời mọc, củ khoai tây không chỉ là một món quà của đất đai, nuôi sống con người mà còn vươn mình trở thành một chất liệu độc đáo trong thế giới hội họa. Vượt qua những gian bếp quen thuộc, khoai tây bước vào xưởng vẽ, để lại dấu ấn riêng biệt, đậm chất thơ trên những trang giấy. Và điều kỳ diệu là, bạn hoàn toàn có thể tự mình khám phá nghệ thuật in dấu mộc mạc này ngay tại chính ngôi nhà thân yêu.
Câu chuyện về khoai tây và Nhật Bản bắt đầu từ những hải trình thế kỷ 17, khi những con tàu từ phương trời Âu xa xôi ghé cảng Nagasaki, mang theo củ khoai tây lạ lẫm. Trong những năm tháng mất mùa, khi lúa gạo trở nên khan hiếm, khoai tây bỗng được trân trọng như một ân huệ. Giàu dinh dưỡng, dễ trồng ngay cả trong khí hậu lạnh giá của xứ Phù Tang, khoai tây dần bén rễ, trở thành một phần không thể thiếu của nền nông nghiệp Nhật Bản, đặc biệt là trên vùng đất Hokkaido trù phú.
Nguồn gốc của nghệ thuật in khoai tây vẫn còn ẩn mình trong màn sương bí ẩn của thời gian. Nhưng có lẽ, chính sự gần gũi, giản dị, và dễ kiếm của củ khoai tây đã khơi gợi cảm hứng sáng tạo trong lòng người Nhật. Để rồi, từ bao giờ, khoai tây đã trở thành người bạn đồng hành của trẻ thơ, bước vào những giờ thủ công tại trường tiểu học. Các em học trò Nhật Bản, bằng đôi tay nhỏ bé, tự tay chạm khắc những củ khoai tây, tạo nên những con dấu mang hình dáng ngộ nghĩnh, đáng yêu, in lên những tấm thiệp chúc Tết, gửi gắm bao lời chúc an lành cho năm mới.
Shinji Yamamuro, một nghệ sĩ tài hoa đã ngoài 80, đã dành trọn đời mình cho nghệ thuật in khoai tây. Cơ duyên đến với ông thật tình cờ, khi ông bắt gặp những tấm bưu thiếp in khoai tây độc đáo của Tokio Kagawa. Dù đã quen thuộc với những đường nét mạnh mẽ, dứt khoát của tranh khắc gỗ, nhưng chính vẻ đẹp dịu dàng, ấm áp của bản in khoai tây đã chinh phục trái tim người nghệ sĩ.
Tokio Kagawa (1915-2002), người nghệ sĩ tiên phong ấy, đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng người yêu nghệ thuật với những tác phẩm in khoai tây đầy chất thơ. Năm 1947, ông bắt đầu thử nghiệm in tranh khoai tây lên thiệp chúc Tết, và bất ngờ nhận được lời khen ngợi từ bậc thầy của dòng tranh khắc sáng tạo (sosaku hanga) – Kawakami Sumio. Những bản in của Kagawa, khắc họa những loài vật thân thương, những khung cảnh nông nghiệp bình dị của Hokkaido, mang một vẻ đẹp chân chất, mộc mạc, thấm đẫm hồn quê.
Thuở ban đầu, Shinji Yamamuro tìm đến nghệ thuật in khoai tây như một sự ngưỡng mộ, học hỏi phong cách của Kagawa. Nhưng rồi, qua năm tháng, chất liệu khoai tây đã dẫn lối cho ông tìm ra tiếng nói nghệ thuật của riêng mình. Dưới bàn tay tài hoa của Yamamuro, những họa tiết tưởng chừng quen thuộc như trái cây căng mọng, nhành hoa khoe sắc, hay dáng vẻ sinh động của muôn thú… bỗng khoác lên mình một vẻ đẹp mới lạ. Các tác phẩm của ông đạt đến sự cân bằng tinh tế giữa nét sắc sảo và sự mềm mại, giữa sự giản dị và vẻ đẹp đầy màu sắc. Bí quyết nằm ở việc ông nắm bắt trọn vẹn kết cấu độc đáo của vỏ khoai tây, kết hợp nhuần nhuyễn kỹ thuật in đa sắc, tạo nên những bản in vừa tinh tế, vừa tràn đầy sức sống. Tài năng của Yamamuro đã được các nhà xuất bản sách chú ý đến, và ông bắt đầu hành trình hợp tác, mang nghệ thuật in khoai tây vào thế giới minh họa sách đầy màu sắc.
Khác với gỗ, chất liệu bền bỉ theo thời gian, khoai tây lại mang trong mình sự hữu hạn, dễ bị mục rữa. Đó chính là thách thức lớn nhất đối với người nghệ sĩ in khoai tây. Để căn chỉnh các lớp màu, để tạo ra những bản in phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và kỹ thuật điêu luyện. Nhưng chính sự “khó chiều” ấy lại mang đến vẻ đẹp độc đáo cho nghệ thuật in khoai tây. Tinh bột và độ ẩm tự nhiên của khoai tây khi hòa quyện với màu in, tạo nên những đường nét mềm mại, uyển chuyển, mang đến cảm giác dễ chịu, gần gũi cho người xem.
Ngày nay, kỹ thuật in khoai tây của Shinji Yamamuro ngày càng đạt đến độ tinh xảo. Ông không ngừng thử nghiệm, kết hợp nhiều bản in khác nhau, tạo ra những tác phẩm nghệ thuật với kích thước lớn, mang chiều sâu và sự phức tạp mới. Với tâm huyết và lòng đam mê cháy bỏng, nghệ sĩ Yamamuro không chỉ miệt mài sáng tạo, mà còn nhiệt thành truyền lửa, khuyến khích thế hệ nghệ sĩ trẻ vượt qua mọi giới hạn của trí tưởng tượng. Ông mở ra một chân trời mới cho nghệ thuật in khoai tây, không chỉ trên giấy, mà còn trên những chất liệu vải mềm mại như áo sơ mi, khăn tay, khăn trải bàn… Khoai tây, từ củ nông sản bình dị, đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận, mở ra một thế giới họa tiết và chân dung đầy màu sắc, đầy ắp sự sáng tạo.
Bạn cũng có thể tự mình khám phá nghệ thuật in khoai tây đầy thú vị này, ngay tại ngôi nhà của mình. Chỉ cần vài củ khoai tây, dao khắc, màu vẽ, và một chút tỉ mỉ, bạn đã có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mang đậm dấu ấn cá nhân. Hãy để củ khoai tây dẫn lối cho trí tưởng tượng bay bổng, và bạn sẽ ngạc nhiên trước những điều kỳ diệu mà mình có thể tạo ra!