Những bức tượng Thần hộ Tự là một hình ảnh quen thuộc ở lối vào của các ngôi chùa Phật giáo ở Đông Á. Mỗi quốc gia sẽ có tên gọi khác nhau và ở Nhật Bản, bức tượng thần này được gọi là Niō (Nhân Vương).
Dvarapala hoặc Dvarapalaka (tiếng Phạn có nghĩa “người canh gác cửa / cổng”; IAST/chữ Phạn phiên âm Latinh: Dvarapala): vị hộ môn thần thường được thể hiện như là một chiến binh hoặc người khổng lồ đáng sợ, với một thứ vũ khí – phổ biến nhất là Gada (chùy). Những bức tượng Dvarapala là một thành tố kiến trúc phổ biến rộng khắp các nền văn hóa Hindu, Phật giáo và Kỳ-na giáo, cũng như trong các khu vực chịu ảnh hưởng.
Trong hầu hết các ngôn ngữ Đông Nam Á (bao gồm Thái Lan, Miến Điện, Việt Nam, Khmer và Java), những hình tượng bảo hộ này được đề cập như Dvarapala. Tiếng Phạn “Dvara” có nghĩa là “cổng” hoặc “cửa” và “pala” có nghĩa là “người canh gác” hoặc “người bảo vệ”.
Tên gọi có liên quan ở Indonesia và Malaysia là “Dwarapala”. Những hộ môn thần này trong các ngôn ngữ khác ở vùng phía Bắc Châu Á là “Kongorikishi” hoặc “Niō” trong tiếng Nhật, “Heng Ha Er Jiang” trong tiếng Trung Hoa và “Narayeongeumgang / Geumgangmun” trong tiếng Hàn.
Các bức tượng hộ thần này theo truyền thống thường được đặt bên ngoài các ngôi chùa Phật giáo hoặc đền thờ Hindu giáo, cũng như trong các kiến trúc khác như cung điện hoàng gia, để bảo vệ những nơi chốn thiêng liêng bên trong.
Tùy thuộc vào kích thước và sự giàu có của ngôi đền, những hộ môn thần này có thể được đặt đơn lẻ, theo cặp hoặc trong các nhóm lớn hơn. Các kiến trúc nhỏ hơn có thể chỉ có duy nhất một bức tượng Dvarapala. Thường có một cặp tượng được đặt ở hai bên ngưỡng cửa nơi đền thờ. Một số địa điểm lớn hơn có thể có 4 (lokapalas/Hộ thế, người bảo hộ bốn phương), 8 hoặc 12. Đặc biệt trong các cung điện hoàng gia ở Java (Kraton) ở một số trường hợp, chỉ có khuôn mặt hoặc đầu của vị hộ thần này được thể hiện.
Ở Nhật Bản, Niō (Nhân Vương) với tên gọi chính thức là Shukongoshin (Chấp Kim Cang Thần, tạm dịch “những vị thần sử dụng Vajra”) hay Kongo Rikishi (Kim Cang Lực Sĩ). Ban đầu, chỉ có một vị thần có trách nhiệm bảo vệ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, nhưng theo thời gian, thần tách ra làm hai là: Guhyapada (Misshaku Kongo trong tiếng Nhật, tức “Mật Tích Kim Cang”) và Narayaṇa (tiếng Nhật: Naraen Kongo, tức “Na La Diên Kim Cang”).
Hai bức tượng thần với gương mặt hung dữ, thường đặt ở hai bên cổng chùa để biểu thị rằng họ là những người bảo vệ nơi Đức Phật được tôn thờ. Một tay của tượng cầm một chiếc vồ kim cương “Vajra-pani” (chiếc dùi cui kim cương, chùy kim cương hoặc biểu tượng mặt trời) dùng để chống lại cái ác. Thần Niō mặc một chiếc váy dài được gọi là “Mo”, họ để trần phần thân cơ bắp, để lộ vùng bụng căng và những đường gân nổi lên, một dấu hiệu cho thấy đang sử dụng toàn bộ sức lực của mình. Truyền thuyết kể rằng thần có thể điều khiển sấm sét.
Thần hộ mệnh há miệng gọi là Agyo và thần ngậm miệng gọi là Ungyo. Người ta nói rằng cặp đôi này chi phối sự sinh và diệt của vạn vật, hay nói cách khác họ là những vị thần toàn giác (thông suốt mọi việc, hiểu biết mọi mặt). Thông thường, Agyo đứng ở bên phải và Ungyo ở bên trái, nhưng tại một số ngôi chùa, chẳng hạn như Todaiji ở Nara và Zenkoji ở Nagano, thì có sự sắp xếp ngược lại.
Agyo, dạng thức “a”, thuật ngữ mở miệng của các tượng trong cặp từ aum, là một biểu tượng của bạo lực công khai: thần cầm một chiếc “vajra-pani” và nhe răng. Miệng của thần được miêu tả là có hình dạng cần thiết để tạo thành dạng thức âm “ah”, dẫn đến tên gọi lần lượt của thần, Agyo.
Ungyo, dạng thức “um”, dạng thuật ngữ nói chung cho các tượng ngậm miệng trong cặp đôi aum) trong tiếng Nhật, được thể hiện tay không hoặc cầm kiếm. Thần tượng trưng cho sức mạnh tiềm tàng, ngậm chặt miệng. Miệng của thần được biểu hiện để tạo thành âm “hum” hoặc “un”, dẫn đến tên gọi của thần là Ungyo.
Một biểu thị khác của Niō là “Shukongoshin” tại chùa Đông Đại (Todai-ji) ở Nara, Nhật Bản. Shukongoshin, nghĩa đen là “vị thần nắm giữ kim cương”. Kongorikishi là một trường hợp có thể do sự chuyển giao hình ảnh của người anh hùng Hy Lạp Heracles đến Đông Á theo Con đường tơ lụa. Heracles được sử dụng trong nghệ thuật Phật giáo thời kỳ Hy Lạp hóa để biểu trưng cho Vajrapani/Kim Cương Thủ Bồ-tát, người bảo hộ của Đức Phật và biểu trưng về thần sau đó được sử dụng ở Trung Quốc và Nhật Bản để miêu tả cho các vị thần bảo hộ các ngôi chùa Phật giáo. Sự chuyển hóa này là một phần của hiện tượng thuyết hổ lốn Phật giáo thời kỳ Hy Lạp hóa rộng lớn hơn, nơi Phật giáo tương tác với văn hóa cổ Hy Lạp của Trung Á từ thế kỷ thứ IV trước TL đến thế kỷ thứ IV TL.
Theo nhà sử học Nhật Bản Ichisaka Taro viết trong cuốn sách Niō năm 2009, hình ảnh mạnh mẽ của những bức tượng này phù hợp với các gia tộc Samurai đang trỗi dậy ở Kamakura. Đặc biệt đối với những người thường xuyên tham gia vào những trận chiến thì hình ảnh mạnh mẽ của thần được xem như biểu tượng của sức mạnh và sự cứu rỗi.
Từ thời Edo (1603-1868) trở đi, việc thờ cúng thần Niō với hình thể cường tráng được cho là sẽ mang lại sức khỏe tốt và đôi chân rắn chắc, vì vậy tượng trở nên phổ biến trong dân chúng.
Đặc biệt, ở hai bên cổng Niomon của Chùa Hyakusaiji ở tỉnh Shiga có treo một đôi dép rơm khổng lồ, tương truyền đây là dép của Niō. Ban đầu đôi dép dài khoảng 50cm, nhưng khi ngày càng nhiều người tìm đến để chạm vào đôi dép để cầu nguyện thì chùa quyết định làm thành phiên bản lớn hơn. Mỗi đôi mới sẽ được dệt lại sau 10 năm.
Thời kỳ Edo cũng là thời điểm dịch bệnh sởi và đậu mùa cướp đi sinh mạng của nhiều người. Người ta tin rằng nếu một đứa trẻ đi qua giữa hai chân của Niō thì các triệu chứng của chúng sẽ thuyên giảm. Nghi lễ này được gọi là “Matakuguri” và được kéo dài đến tận ngày nay trên khắp Nhật Bản để cầu mong sức khỏe và sự phát triển tốt cho một đứa trẻ.
Chính vì thế, dù mang vẻ ngoài hung dữ nhưng đối với mỗi người Nhật, Niō không phải là một vị thần đáng sợ, mà là một bức tượng Phật giáo mà họ cảm thấy ấm áp và gần gũi.
Khám phá những nét đẹp văn hóa thông qua vẻ đẹp tôn giáo đã mang đến cho du khách một cái nhìn toàn cảnh và sâu sắc hơn về “xứ sở hoa anh đào”. Bên cạnh khám phá những địa điểm vui chơi nhộn nhịp, hiện đại, trong hành trình du lịch Nhật Bản, du khách hãy dành một chút thời gian để sống chậm lại, tận hưởng bình yên hơn bằng việc tham quan các ngôi chùa và cùng cầu nguyện sự bình an đến với mọi người và chính mình nhé!
