Ẩm thực Nhật Bản không chỉ nổi tiếng với sushi, ramen mà còn được biết đến với thế giới bánh ngọt truyền thống tinh tế và độc đáo – Wagashi. Từ mitarashi dango dẻo thơm đến daifuku mềm mại, dorayaki ngọt ngào hay yokan thanh mát, mỗi loại bánh đều mang trong mình một câu chuyện văn hóa, lịch sử riêng. Những chiếc bánh này không chỉ làm thỏa mãn khẩu vị mà còn chứa đựng giá trị tinh thần, thể hiện sự tôn trọng với thiên nhiên, mùa màng và các nghi thức tâm linh. Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá những điều thú vị về Wagashi, từ ý nghĩa tên gọi, lịch sử hình thành đến những loại bánh đặc trưng và các địa phương nổi tiếng.
1. Ý nghĩa sâu sắc của “和菓子 (Wagashi)”
Trong tiếng Nhật, “和 (wa)” mang ý nghĩa tinh túy, đặc trưng của Nhật Bản, thể hiện bản sắc văn hóa riêng biệt. Nó xuất hiện trong nhiều từ như washoku (ẩm thực truyền thống), washi (giấy thủ công), washitsu (phòng truyền thống), wafuku (y phục truyền thống)… Tương tự, “Wagashi” không chỉ đơn thuần là bánh ngọt mà còn là biểu tượng của văn hóa ẩm thực Nhật Bản, thể hiện sự gắn bó giữa con người và thiên nhiên. Wagashi thường được chế biến để phù hợp với từng mùa trong năm, mang trong mình sự tôn vinh những điều bình dị nhưng quý giá của cuộc sống.
“菓子 (kashi)” ban đầu dùng để chỉ các loại hạt và trái cây được người Nhật thưởng thức cùng trà. Chữ “菓 (ka)” mang nghĩa “các loại hạt”, kết hợp với “子 (shi)” tạo thành “kashi” mang nghĩa “đồ ngọt”. Sự kết hợp của hai từ này không chỉ phản ánh bản chất ngọt ngào của món ăn mà còn nhấn mạnh tính tự nhiên, thuần khiết trong mỗi loại bánh.
2. “Ngày lễ đồ ngọt” – Dấu ấn lịch sử
Ngày 16/6 hàng năm được biết đến là “Ngày lễ đồ ngọt” (和菓子の日, Wagashi no Hi), bắt nguồn từ sự kiện thay đổi niên hiệu từ Jowa sang Kasho vào năm 848. Vào ngày này, Thiên Hoàng Ninmyo đã dâng bánh ngọt lên thần thánh để cầu mong sức khỏe và may mắn. Sự kiện này được gọi là Ngày Gia Tường (嘉祥の日, Kajo no Hi).
Trong dân gian, có tục lệ ăn 16 món ngọt với giá 16 xu vào ngày này với ý nghĩa “lãnh nạp may mắn” (嘉祥喰, Kajogui), xua đuổi tà ma. Các thiếu nữ 16 tuổi cũng có phong tục thay đổi trang phục vào ngày này, đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời (嘉祥縫, Kajomei). Truyền thuyết về “quả mơ may mắn” cũng liên quan đến ngày 16/6, khi người dân tin rằng ăn mơ muối (梅干し, umeboshi) hái vào ngày này sẽ tránh được tai họa.
Từ thời Kamakura đến Edo, tục lệ cúng dường bánh ngọt vào ngày 16/6 được duy trì và phát triển. Đến thời Meiji, ngày Gia Tường dần chuyển thành “Ngày lễ đồ ngọt” như ngày nay, trở thành dịp để mọi người tôn vinh văn hóa bánh ngọt truyền thống của Nhật Bản.
3. Những địa phương nổi tiếng với Wagashi
Kyoto: Là cố đô của Nhật Bản, Kyoto nổi tiếng với Wagashi được sử dụng trong trà đạo và các nghi lễ cung đình. Các ngôi đền ở Kyoto cũng có những loại bánh đặc trưng, ví dụ như aburi mochi ở đền Imamiya, mitarashi dango ở đền Shimogamo và chogoro mochi ở đền Kitano-Tenmangu. Phong tục ăn “minazuki”, một loại thạch hình tam giác với đậu đỏ, vào ngày 30/6 cũng phổ biến ở vùng Kansai, đặc biệt là Kyoto. Đây là món ăn đặc biệt được chế biến với những nguyên liệu mùa hè tươi mới, phản ánh sự thay đổi của thời tiết và thiên nhiên.
Kanazawa (Ishikawa): Nơi sản sinh ra bánh rakugan và các loại bánh tươi cao cấp. Wagashi ở Kanazawa được chế tác tinh xảo, thường được sử dụng trong trà đạo và các sự kiện theo mùa. Kanazawa từng là nơi tiêu thụ đồ ngọt hàng đầu Nhật Bản. Các loại bánh ở đây không chỉ có hương vị đặc biệt mà còn được trình bày đẹp mắt, như một tác phẩm nghệ thuật.
Tokyo: Mặc dù Tokyo không nổi tiếng như Kyoto hay Kanazawa trong việc sản xuất Wagashi, nhưng thủ đô Nhật Bản lại là nơi tập trung nhiều cửa hàng bánh nổi tiếng, chẳng hạn như Toraya, một thương hiệu lâu đời chuyên sản xuất yokan và các loại bánh truyền thống. Tokyo còn là nơi mà nhiều xu hướng bánh ngọt mới được ra đời và thử nghiệm.
4 .Thời hạn sử dụng của Wagashi
Thời hạn sử dụng của Wagashi phụ thuộc vào thành phần và cách chế biến. Một số loại bánh có thể bảo quản lâu dài, trong khi những loại khác lại tươi ngon chỉ trong một thời gian ngắn.
Đồ ngọt tươi: Chứa hàm lượng nước cao, dễ hỏng và thường chỉ dùng được trong 1-2 ngày. Do đó, ít được dùng làm quà tặng. Những loại bánh này thường được chế biến theo mùa và là phần không thể thiếu trong các buổi trà đạo.
Thạch Yokan: Chứa nhiều đường, ít thay đổi chất lượng và có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng trong khoảng 1 năm. Yokan thường được đóng gói riêng lẻ, thích hợp làm quà tặng và dễ dàng vận chuyển.
Bánh Mochi, bánh Màn thầu, Dorayaki: Có thể bảo quản trong tủ đông khoảng 1 tháng nếu được gói kín trong màng bọc thực phẩm. Tuy nhiên, bánh Mochi tươi sẽ có hương vị ngon hơn nếu ăn ngay sau khi chế biến.
5. Một số loại Wagashi phổ biến
- Mitarashi dango: Bánh gạo viên nướng với nước sốt ngọt mặn, thường được thưởng thức trong các lễ hội mùa hè.
- Kusa mochi: Bánh mochi nhân đậu đỏ với hương thơm của ngải cứu, đặc trưng của mùa xuân.
- Daifuku: Bánh mochi nhân đậu đỏ mềm mại, là món ăn yêu thích của nhiều người trong các dịp lễ tết.
- Dorayaki: Bánh rán nhân đậu đỏ, được biết đến nhiều qua các nhân vật hoạt hình Nhật Bản.
- Yokan: Thạch đậu đỏ, thanh mát và rất thích hợp cho những ngày hè oi ả.
- Monaka: Bánh xốp kẹp nhân đậu đỏ, một món ăn nhẹ thơm ngon cho mọi lứa tuổi.
- Senbei: Bánh gạo nướng, mang đậm hương vị truyền thống của Nhật Bản.
Wagashi không chỉ là những món bánh ngọt mà còn là một phần quan trọng của văn hóa Nhật Bản. Từ hình dáng, hương vị đến ý nghĩa văn hóa, mỗi loại bánh đều mang trong mình một câu chuyện riêng. Khám phá thế giới Wagashi là một hành trình thú vị để hiểu thêm về đất nước và con người Nhật Bản. Những chiếc bánh ngọt này không chỉ là món ăn mà còn là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và thiên nhiên, và giữa các thế hệ qua những thế kỷ dài. Nếu bạn có cơ hội đến Nhật Bản, đừng quên thưởng thức những món Wagashi này để trải nghiệm sự tinh tế và sâu sắc của ẩm thực Nhật Bản.
