Saigo Takamori là huyền thoại Samurai cuối cùng của đất nước Nhật Bản. Ông đã để lại danh tiếng vang dội với những chiến công của mình. Bởi vậy, ông cũng được nhiều người nhắc đến và kính trọng với tinh thần võ sĩ đạo.
Sự ra đời của một huyền thoại
Saigo Takamori với nguyên danh là “Saigo Takanaga”. Tên thật là Kichibe hoặc Kichinosuke. Ông sinh ngày 23/01/1828 (theo lịch Nhật Bản là 7/12 năm Văn Chính thứ 11), tại Kagoshima thuộc phiên Satsuma, ngày nay là thuộc tỉnh Kagoshima. Ông ra đời trong bối cảnh toàn bộ giới võ sĩ Samurai ở quê hương Satsuma của ông bị chính quyền ghẻ lạnh. Vì phiên Satsuma nằm trong liên minh chống lại Mạc phủ Tokugawa nên khi chính quyền Tokugawa lên nắm quyền, họ đã hào phóng phong tặng cho những người ủng hộ mình và trừng phạt những kẻ thuộc phe thù địch bằng cách ngăn chặn việc tham gia vào bộ máy chính quyền.
Saigo Takamori xuất thân trong một gia đình võ sĩ đạo cấp thấp tại Nhật Bản, nhưng có địa vị trong xã hội vì đã phục vụ trong đội cận vệ của Lãnh Chúa. Ông là người đã có công trong việc khôi phục thế lực của hoàng gia và lật đổ chế độ độc tài Shogun. Ông tham gia vào nhiều trận chiến và giành chiến thắng.
Ông là con cả trong gia đình 7 người con. Cha ông – Saigo Kichibei được xếp vào hạng Samurai cấp thấp làm công việc thuế chỉ đủ sống qua ngày. Vì vậy, Takamori và các người em của mình phải trải qua cuộc sống khốn khó như phải chia sẻ một chiếc chăn trong đêm, mặc dù một số người họ có thân hình cao lớn đến 1,8m. Bố mẹ của Saigo Takamori cũng phải vay tiền mua đất trồng trọt để đủ cái ăn cho gia đình. Gia cảnh nghèo khó cùng cách dạy dỗ của cha mẹ đã giúp Saigo Takamori thấm nhuần giá trị của lòng tự trọng, tính tiết kiệm và lòng tự hào.
Vì sinh ra trong gia đình võ sĩ đạo nên tính cách ông có phần ảnh hưởng. Ông có đầy đủ tính cách của một người võ sĩ đạo. Ông thân thiện, hòa đồng với mọi người, có lòng dũng cảm, vị tha, bao dung và một tinh thần võ sĩ đạo kiên cường, bất khuất.
Năm 6 tuổi, Saigo Takamori bắt đầu theo học tại ngôi trường địa phương Goju, hay còn gọi là trường tiểu học dành cho Samurai và lần đầu tiên được sử dụng thanh kiếm ngắn (Wakizashi – 脇差) được các chiến binh Samurai dùng. Khi còn học ở trường, ông đọc rất nhiều sách nên được xem như một học giả hơn là một chiến binh. Ông tốt nghiệp vào năm 1842. Ba năm sau đó, Takamori bắt đầu làm việc tại bộ máy quan lại địa phương với chức vụ cố vấn nông nghiệp. Năm 1852, khi 24 tuổi, ông trải qua cuộc hôn phối sắp xếp với Ijuin Suga kém ông 1 tuổi nhưng không có mụn con nào. Không lâu sau đám cưới, bố mẹ của ông đều qua đời và để lại trên vai ông gánh nặng của một gia đình đông người. Năm 1854, lúc 26 tuổi, ông đã được cử đến Edo để trợ giúp cho lãnh chúa phiên bang Satsuma – Shimazu Nariakira.
Trợ thủ đắc lực của lãnh chúa Shimazu Nariakira và hành trình sống lưu vong
Trong thời gian Takamori trở thành “cánh tay phải” cho lãnh chúa Shimazu Nariakira thì nhiều biến cố ập tới. Sự kiện đánh dấu mốc đó là năm 1854, Phó đề đốc Hải quân Hoa Kỳ Matthew C. Perry đưa hạm đội tàu chiến vào Vịnh Edo buộc Nhật Bản phải mở cửa, chấm dứt thời kỳ bế quan tỏa cảng. Chính quyền Mạc phủ Tokugawa đã triệu tập tất cả các lãnh chúa lại để bàn bạc cách đối phó với quân Mỹ. Lãnh chúa Shimazu Nariakira là một trong số những người ủng hộ mạnh mẽ Nhật Bản chống lại quân xâm lược phương Tây với đề xuất táo bạo là lấy toàn bộ tài sản của gia tộc giao cho chính quyền Tokugawa để củng cố sức mạnh quân sự. Lãnh chúa Shimazu Nariakira thúc giục Saigo Takamori lập các kế hoạch quân sự cho mục tiêu chống Tây.
Ngày 15/4/1858, Lãnh chúa Shimazu Nariakira qua đời đột ngột, nguyên nhân cái chết được nghi ngờ là do bị đầu độc. Lúc này, Saigo Takamori dự tính sẽ quyên sinh theo lãnh chúa như truyền thống của Samurai. Nhà sư Gessho đã thuyết phục Saigo Takamori hãy sống và tiếp tục công việc chính trị trong sự tưởng nhớ về Lãnh chúa Shimazu Nariakira. Với chính sách bài ngoại của mình, Saigo Takamori trở thành đối tượng bị Mạc chúa thanh trừng. Nhà sư Gessho và Saigo Takamori nhanh chóng rời Edo trở về quê hương Kagoshima, nhưng Lãnh chúa mới của vùng Satsuma lại từ chối bảo vệ những người đã làm việc cho Mạc phủ. Để không bị bắt, Gessho và Saigo Takamori đã nhảy từ con thuyền nhỏ xuống vịnh Kagoshima, đáng tiếc Gessho đã không sống sót. Một con thuyền nhỏ đi qua đây đã cứu Saigo Takamori rồi đưa ông đến đảo Amami Oshima. Từ đây ông bắt đầu với hành trình 3 năm sống lưu vong với một cái tên khác là “Saigo Sasuke”. Những vị quan trong triều đình phản đối chính sách của Mạc phủ vẫn viết thư cho ông để xin lời khuyên về chính trị, mặc dù Mạc phủ thông báo ông đã chết. Vì vậy, sức ảnh hưởng của ông vẫn được duy trì tại Kyoto. Ông cũng kết hôn với một phụ nữ địa phương tên là Aigana và có một đứa con trai.
Sau 3 năm sống lưu vong, Saigo Takamori được phép quay trở về quê hương Kagoshima, nhưng vợ con ông lại là dân thường nên không thể đi cùng ông. Mạc phủ lúc này đã trở nên yếu kém, bất lực bởi sự xuất hiện của các hạm đội Mỹ, cùng nhiều quốc gia như: Anh, Hà Lan, Pháp, Nga,… buộc Mạc phủ mở cửa đất nước. Nhiều gia tộc Samurai bất mãn với chính quyền Mạc phủ, trong đó có phiên Satsuma, đã hợp lực cùng nhau để tổ chức phong trào cần vương với mục đích lật đổ chính quyền, đưa Thiên hoàng trở thành người lãnh đạo đất nước thật sự.
Lúc này em trai của lãnh chúa Shimazu Nariakira tên Hisamitsu đã kích động cuộc nổi loạn và tổ chức phong trào cần vương. Saigo Takamori đã khuyên ngăn họ vì hiện tại chưa phải thời cơ chín muồi, nếu hành động thì chỉ dẫn đến cuộc tàn sát nên ông đã đi trước một bước. Ông tiến hành thương lượng với chính quyền Mạc phủ để duy trì quan hệ hòa bình giữa hai bên. Tuy nhiên, Mạc phủ một lần nữa hiểu lầm, cho rằng ông phản bội và đày ông ra đảo Tokunoshima trong 4 tháng.
Saigo Takamori dưới thời Minh trị Duy Tân
Vào năm 1866, khi cuộc tấn công của phiên Choshu nổ súng vào dinh thự của Thiên Hoàng, Saigo Takamori đã nhanh chóng liên minh với lực lượng của phiên Aizu để dập tắt loạn lạc và giữ cho Thiên hoàng an toàn, cũng như đàm phán thành công với phiên Choshu biến chiến sự thành hòa bình.
Năm 1867, khi cuộc trao trả quyền lực nhường lại cho Thiên Hoàng Minh Trị, Saigo Takamori là người phản đối kịch liệt việc đàm phán và đòi nhà Tokugawa phải bị tước đoạt hết địa vị đặc biệt. Điều này là lý do của cuộc chiến Boshin giữa quân đội Thiên hoàng và Mạc phủ. Năm 1868, chiến tranh Boshin với 5.000 quân của Saigo Takamori liên kết với phiên Choshu tiến đánh chính quyền Mạc phủ Tokugawa. Mạc phủ nhận thấy tình thế nguy cấp với nhiều kẻ thù bao vây nên đã trả lại chính quyền cho Thiên hoàng. Mạc phủ sụp đổ từ đây.
Sau đó, Saigo Takamori đã trở thành cố vấn chính trị cho Thiên hoàng Minh Trị và đóng vai trò cốt yếu trong cuộc cải cách Minh Trị. Ông đã thuyết phục Thiên hoàng thành lập quân đội Nhật theo phong cách phương Tây.
Và vào thời gian này, ông nắm giữ vai trò quan trọng trong việc phế phiên, lập huyện và thành lập quân đội. Vào năm 1871, ông được giao nhiệm vụ lãnh đạo trong triều đình khi các sứ bộ thần sang các nước phương Tây.
Từ quan
Sau khi chính quyền Minh Trị lên nắm quyền, Thiên hoàng đã nối lại mối quan hệ ngoại giao với Triều Tiên. Năm 1869, Chính phủ Minh Trị cử phái viên đến Hàn Quốc mang theo một lá thư đề nghị thiết lập quan hệ thiện chí giữa hai nước. Tuy nhiên, bức thư có con dấu của chính phủ Minh Trị chứ không phải là con dấu do Triều Tiên cho phép gia tộc So sử dụng. Nó cũng sử dụng ký tự “皇 – Ko” thay vì “大君 – Taikun” để chỉ Hoàng đế Nhật Bản. Người Hàn Quốc chỉ sử dụng “皇” để chỉ hoàng đế Trung Hoa, nên hành động này đối với Hàn Quốc là ngụ ý về sự vượt trội về mặt nghi lễ của Nhật Bản so với nhà vua Hàn Quốc. Do đó, Hàn Quốc không chấp nhận thư này. Saigo Takamori thật sự nổi giận và đề xuất khai chiến với Triều Tiên để trừng phạt họ. Chính quyền Minh Trị nhận thấy Nhật Bản hiện tại không đủ lực lượng chiến đấu, cũng như không nhận được sự ủng hộ từ quốc tế nên đã từ chối kế hoạch của Saigo Takamori. Ông đã phản đối bằng cách từ chức và trở về quê nhà Kagoshima.
Cuộc nội chiến cuối cùng ở Satsuma và sự ra đi của Saigo Takamori
Saigo Takamori trở về quê hương và mở ra Học viện quân sự Shi-gakko. Nhiều gia đình Samurai bất mãn với triều đình đã gửi con theo học ở ngôi trường này. Học viện của ông mở rộng chi nhánh khắp Kagoshima và trở thành mối lo của Chính quyền Minh Trị.
Lo sợ cuộc nổi dậy từ phía Saigo Takamori, triều đình đã cử một tàu chiến đến Kagoshima để dỡ vũ khí từ kho súng Kagoshima. Các học trò thân cận của Takamori lại nhìn nhận cuộc đại chiến đang đến gần nên đã tấn công kho súng để cướp vũ khí và phát hiện ra Chính quyền Minh Trị sai người ám sát Saigo Takamori. Từ đây, trận chiến Shiroyama (hay còn gọi là cuộc nổi loạn Satsuma) đã được châm ngòi.
Đã có khoảng 12.000 người trong đoàn quân do Saigo Takamori dẫn đầu tiến về Tokyo. Lực lượng chiến đấu của ông nhanh chóng hao hụt do phải đối mặt với quân triều đình 45.000 người. Sau nhiều lần đánh, đội quân của Saigo Takamori chỉ còn 300 người sống sót đã di chuyển lên núi Shiroyama – nơi đang có 7.000 quân triều đình chiếm đóng. Đội quân của ông đã bị tiêu diệt trong đợt tấn công cuối cùng của quân triều đình. Ông bị bắn xuyên đùi và đã thực hiện Seppuku (nghi thức mổ bụng tự sát) theo truyền thống của Samurai vào ngày 24/12/1877.
Tưởng nhớ người võ sĩ Samurai cuối cùng của nước Nhật
Saigo Takamori là một người võ sĩ đạo samurai nhận được nhiều sự yêu mến của mọi người. Mặc dù đối đầu với Chính phủ Nhật Bản nhưng với những lý do chính đáng và những thành tựu mà ông đem lại nên được mọi người công nhận và tôn kính ông. Với sự lãnh đạo tài tình trong quân đội và tinh thần võ sĩ đạo đã giúp ông có được nhiều thành tựu trong đời.
Tiếng tăm của ông vẫn được lưu truyền qua nhiều đời. Hình ảnh của ông được mọi người tôn kính với một bức tượng đài được đặt ngay tại Công viên Ueno ở Tokyo. Hình ảnh người võ sĩ đạo Samurai cuối cùng của nước Nhật trước khi bước vào thời đại mới. Mọi người có thể chiêm ngưỡng tượng đài của ông tại Công viên Ueno để ngắm nhìn những khắc họa về ông qua những lưu truyền của hậu thế.
Bên cạnh bức tượng đài được dựng lên tại Công viên Ueno thì ông còn được nhắc đến trong những tác phẩm điện ảnh, kịch, hoạt hình và Manga. Hình ảnh ông được khắc họa với một chiến binh Samurai hùng dũng, oai vệ và khả năng chiến đấu tài tình.
Trong những năm 1985, bộ phim hoạt hình Kamui no Ken, hình ảnh ông xuất hiện trong những cảnh cuối của bộ phim. Ông còn được nhắc đến trong một vở kịch với vai trò là nhân vật phụ của vở kịch Taiga. Ông còn nhiều lần được đề cập đến trong bộ truyện tranh Manga Rurouni Kenshin.
Vào năm 2003, Bộ phim võ sĩ đạo cuối cùng nói về cuộc chiến của Saigo Takamori với triều đình Minh Trị tại Shiroyama đã mang đến cho khán giả những thước phim ấn tượng, những dấu ấn lịch sử về nhân vật này.
Cho đến ngày nay, huyền thoại Saigo Takamori vẫn luôn được người Nhật nhớ đến với sự tôn kính và ngưỡng mộ. Nếu có cơ hội du lịch Nhật Bản, du khách đừng quên dành thời gian khám phá thêm về vị võ sĩ Samurai này nhé!