Tuyến Yamanote, một trong những tuyến đường sắt nổi tiếng nhất Nhật Bản, là biểu tượng của hệ thống giao thông Tokyo. Với 30 ga nối liền khu vực trung tâm thành phố, tuyến đường này không chỉ là tuyến giao thông quan trọng mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của người dân Tokyo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá lịch sử, những điều thú vị về tuyến Yamanote và cách sử dụng tuyến đường này để di chuyển dễ dàng và thuận tiện.
1. Lịch sử hình thành và phát triển của tuyến Yamanote
Tuyến Yamanote có chiều dài 34,5 km và kết nối 30 ga quan trọng trong khu vực trung tâm Tokyo. Tuyến đường này bắt đầu hoạt động vào năm 1872, với đoạn đường sắt đầu tiên nối Shimbashi và Yokohama. Tuy nhiên, chỉ sau khi ga Tokyo được xây dựng vào năm 1914, tuyến Yamanote mới bắt đầu hoàn thiện mạng lưới của mình.
Hình thức vận hành theo vòng tròn của tuyến Yamanote được thiết lập vào năm 1925, khi đó các chuyến tàu bắt đầu chạy qua 30 ga theo vòng tròn khép kín. Hệ thống này đã trở thành một phần không thể thiếu của giao thông Tokyo, giúp hành khách dễ dàng di chuyển giữa các khu vực nổi bật như Shinjuku, Shibuya, Ueno, và Ikebukuro.
2. Danh sách các ga trên tuyến Yamanote theo thứ tự khai trương
Dưới đây là một số ga nổi bật trên tuyến Yamanote, cùng với thông tin về thứ tự khai trương của chúng. Những ga này đều đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các khu vực trung tâm của Tokyo, mỗi ga đều có một lịch sử và sự phát triển riêng biệt.
2.1 Ga Shinagawa: Điểm khởi đầu của tuyến Yamanote (khai trương năm 1872)
Trước khi tuyến đường sắt nối Shinbashi và Yokohama chính thức khai trương, đoạn tạm khai trương là từ Shinagawa đến Yokohama, với ga Shinagawa ra đời để phục vụ tuyến này, trở thành điểm khởi đầu của tuyến Yamanote và là ga lâu đời nhất ở Tokyo. Ban đầu, dự kiến xây dựng ga tại khu vực Shinagawa-juku, một trạm nghỉ đầu tiên của Tokaido (một trong năm tuyến đường chính thời Edo).
Tuy nhiên, vì bị người dân phản đối do chưa từng thấy tàu hỏa, khu vực được chọn đã bị thay đổi. Người ta lấp biển để xây dựng ga ở một khu vực nằm trong vịnh Tokyo. Do đó, ga được đặt tên là “Shinagawa Station” nhưng thực chất nằm ở Minato-ku, chứ không phải Shinagawa-ku.
Năm 1885, tuyến đường sắt tư nhân đầu tiên của Nhật Bản, tuyến Nihon Tetsudo Shinagawa (tiền thân của tuyến Yamanote), khai trương, biến Shinagawa thành ga kết nối. Nhà ga hiện tại được chuyển đến vị trí gần phía bắc, gần hơn với Shinbashi, vào năm 1901 sau lần tái xây dựng.
2.2 Ga Shinjuku: Từng có ngày không có khách sử dụng
Năm 2022, Shinjuku được ghi vào sách kỷ lục Guinness là ga có lượng hành khách đông nhất thế giới với trung bình khoảng 2,7 triệu lượt người mỗi ngày. Tuy nhiên, khi mới khai trương cùng với tuyến Shinagawa, ga này chỉ có khoảng 50 khách mỗi ngày, và thậm chí không có khách vào những ngày mưa.
Lý do là ban đầu, nhà ga dự kiến được xây dựng tại khu vực giao nhau giữa hai tuyến đường Koshu Kaido và Ome Kaido (gần vị trí ga Shinjuku Sanchome ngày nay). Tuy nhiên, giống như trường hợp ga Shinagawa, cư dân địa phương đã phản đối, buộc nhà ga phải chuyển về phía tây, cách vị trí dự kiến ban đầu khoảng 500m, đến một khu vực khá hẻo lánh.
Đến năm 1889, khi tuyến đường sắt Kōbu giữa Shinjuku và Tachikawa (nay là một phần của tuyến Chuo Main Line) khai trương, lượng khách bắt đầu tăng lên, giúp Shinjuku dần trở thành một ga lớn với quy mô ngày càng mở rộng.
2.3 Ga Ikebukuro: Nhà ga không nằm trong kế hoạch ban đầu
Ga Ikebukuro, cùng với ga Shinjuku và ga Shibuya, nổi tiếng với lượng hành khách cực kỳ đông đúc. Ban đầu, ga này được xây dựng làm điểm phân nhánh của tuyến Tetsudo Toshima (nay là một phần của tuyến Yamanote), nối từ Tabata đến tuyến Shinagawa. Tuy nhiên, địa điểm ban đầu để xây dựng ga không phải là Ikebukuro.
Địa điểm đầu tiên được chọn là khu vực gần Zōshigaya. Tuy nhiên, nếu đặt đường ray thẳng từ Tabata, tuyến đường sẽ chạm đúng vào nhà tù Sugamo mới được di dời. Để tránh điều này, kế hoạch xây dựng ga Zōshigaya đã bị hủy bỏ, và thay vào đó, ga sẽ được nối với ga Mejiro đã hoạt động trước đó.
Tuy nhiên, người dân sống quanh ga Mejiro cũng phản đối việc xây dựng tuyến đường sắt. Hơn nữa, khu vực này không có đủ không gian để mở rộng nhà ga hoặc xây dựng đường ray. Cuối cùng, địa điểm được chọn là khu vực Ikebukuro, nằm về phía bắc ga Mejiro. Ga Ikebukuro ra đời như một giải pháp thay thế, bất đắc dĩ nhưng phù hợp.
Ga Tokyo: Ban đầu chỉ có cửa ra ở phía Marunouchi
Ga Tokyo, được quy hoạch như một nhà ga trung tâm của thủ đô và biểu tượng quốc gia đại diện cho Thiên hoàng, ban đầu được gọi là Chūō Teishajō (Nhà ga Trung tâm). Nhà ga Tokyo này nổi bật với tòa nhà gạch đỏ do kiến trúc sư nổi tiếng Tatsuno Kingo thiết kế, và vào năm 2003, nó đã được công nhận là Tài sản Văn hóa Quan trọng của quốc gia.
Khi mới khánh thành, ga chỉ có lối ra ở phía Marunouchi (phía tây), đối diện Cung điện Hoàng gia. Để đi đến những khu phố sầm uất như Nihonbashi hay Ginza ở phía đông, hành khách phải đi vòng hàng trăm mét quanh nhà ga, gây nhiều bất tiện. Để khắc phục sự bất tiện này, lối ra ở phía Yaesu (phía đông) được mở vào năm 1929, 15 năm sau khi ga Tokyo chính thức khai trương.
3. Những điều thú vị ít ai biết về tuyến Yamanote
Tuyến Yamanote không chỉ là một hệ thống giao thông mà còn chứa đựng nhiều điều thú vị mà ít người biết đến.
-
Nguồn gốc tên gọi Yamanote: Tên gọi “Yamanote” bắt nguồn từ khái niệm “mặt đất cao,” khi tuyến đường này chạy qua các khu vực đồi núi. Điều này đối lập với “Shitamachi,” khu vực thấp của Tokyo. Sau Thế chiến II, tên gọi đã bị nhầm lẫn thành “Yamate-sen,” nhưng sau đó đã được sửa lại thành “Yamanote-sen.”
-
Màu sắc đoàn tàu: Tàu Yamanote hiện nay có màu xanh lục nhạt, nhưng trước đây tàu từng mang màu vàng hoặc nâu. Màu xanh lục được chọn vì nó phù hợp với cảnh quan thiên nhiên và tạo sự dễ chịu cho hành khách trong suốt hành trình.
-
Cách phân biệt vòng trong và vòng ngoài: Một trong những đặc điểm quan trọng của tuyến Yamanote là sự phân chia giữa vòng trong (Uchimawari) và vòng ngoài (Sotokawari). Vòng trong chạy theo chiều ngược chiều kim đồng hồ, trong khi vòng ngoài chạy theo chiều kim đồng hồ. Mỗi vòng có giọng thông báo riêng biệt (nữ cho vòng trong, nam cho vòng ngoài), cũng như dải màu trên cửa chắn tàu giúp hành khách dễ dàng nhận biết.
-
Bảng điện tử đặc biệt: Tại các ga Yamanote, bảng điện tử không chỉ hiển thị giờ tàu đến mà còn cho biết thời gian còn lại trước khi tàu đến, do tần suất tàu chạy rất cao. Điều này giúp hành khách dễ dàng dự đoán thời gian di chuyển mà không phải chờ đợi lâu.
-
Không phải là vòng tròn hoàn chỉnh theo định nghĩa chính thức: Mặc dù tuyến Yamanote được biết đến như một tuyến đường tròn, nhưng theo định nghĩa chính thức, chỉ có đoạn từ Shinagawa qua Shinjuku đến Tabata thuộc tuyến Yamanote. Các đoạn còn lại là một phần của các tuyến khác như Tōhoku Main Line và Tōkaidō Main Line.
4. Phân biệt vòng trong và vòng ngoài
Việc phân biệt giữa vòng trong và vòng ngoài trên tuyến Yamanote là một yếu tố quan trọng, giúp hành khách dễ dàng lựa chọn tàu phù hợp với hành trình của mình.
- Vòng trong (内回り – Uchimawari): Đây là tuyến đi theo chiều ngược chiều kim đồng hồ. Một số ga đi qua bao gồm Shinagawa, Shibuya, Shinjuku, Ikebukuro, Ueno, Tokyo, và quay lại Shinagawa.
- Vòng ngoài (外回り – Sotokawari): Đây là tuyến đi theo chiều kim đồng hồ. Các ga đi qua bao gồm Shinagawa, Tokyo, Ueno, Ikebukuro, Shinjuku, Shibuya và quay lại Shinagawa.
5. Thời gian di chuyển một vòng và tần suất hoạt động
Tuyến Yamanote có thời gian di chuyển khoảng 60 phút cho một vòng đầy đủ. Tuy nhiên, tần suất hoạt động của các chuyến tàu có thể thay đổi tùy theo thời gian trong ngày. Vào giờ cao điểm, tàu chạy rất nhanh, với tần suất chỉ khoảng 2-3 phút mỗi chuyến. Vào các khung giờ khác, tần suất có thể lên tới 3-5 phút, giúp hành khách dễ dàng di chuyển mà không phải chờ đợi lâu.
6. Những điều cần lưu ý khi di chuyển trên tuyến Yamanote
Khi sử dụng tuyến Yamanote, hành khách cần lưu ý một số điểm sau:
- Hệ thống vé: Vé tàu trên tuyến Yamanote có thể được mua tại các quầy vé hoặc tự động tại các máy bán vé. Bạn cũng có thể sử dụng thẻ IC như Suica hoặc Pasmo để thanh toán tiện lợi hơn.
- Lưu lượng hành khách cao: Trong giờ cao điểm, các ga trên tuyến Yamanote có thể rất đông đúc. Nếu bạn không muốn chen chúc, hãy tránh đi vào các giờ cao điểm hoặc chuẩn bị tinh thần cho sự đông đúc.
- Sử dụng thẻ IC: Thẻ IC như Suica hoặc Pasmo rất tiện lợi cho việc di chuyển trên tuyến Yamanote và các tuyến tàu khác ở Tokyo. Bạn chỉ cần quẹt thẻ khi vào và ra khỏi các ga.
Tuyến Yamanote không chỉ là một phương tiện giao thông quan trọng mà còn là một biểu tượng của Tokyo, phản ánh sự phát triển và hiện đại hóa của thủ đô Nhật Bản. Tuyến đường này không chỉ giúp kết nối các khu vực quan trọng mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Tokyo. Việc hiểu rõ về tuyến Yamanote sẽ giúp bạn di chuyển một cách thuận tiện và hiệu quả khi khám phá thủ đô Nhật Bản.