Trong bức tranh xã hội Nhật Bản đương đại, nơi những mái tóc bạc ngày càng nhiều hơn những nụ cười trẻ thơ, một xu hướng độc đáo và không kém phần cảm động đang dần định hình: trào lưu tìm kiếm “bạn mộ” (墓友 – hakatomo) của người cao tuổi. Giữa nhịp sống hối hả và sự vắng lặng của những căn nhà thiếu vắng tiếng trẻ, những người già cô đơn đang tìm đến nhau, không chỉ để sẻ chia những năm tháng cuối đời mà còn để cùng nhau bước qua cánh cửa của thế giới bên kia.
“Bạn mộ” – Sợi dây kết nối giữa sự sống và cái chết
“Bạn mộ” – nghe có vẻ lạ lẫm, nhưng lại chứa đựng một câu chuyện sâu sắc về tình người và sự chấp nhận quy luật của cuộc sống. Đó là những người bạn, thường là những người không còn hoặc ít có người thân bên cạnh, tìm đến nhau để nương tựa, để cùng nhau tận hưởng những khoảnh khắc bình dị cuối đời, và quan trọng hơn, để chọn một nơi an nghỉ chung, san sẻ sự cô đơn ngay cả khi đã lìa xa trần thế.
Trong một xã hội mà tuổi thọ ngày càng cao nhưng tỷ lệ người độc thân cũng không ngừng gia tăng, việc tìm kiếm một người bạn đồng hành cho những năm tháng cuối đời trở thành một nhu cầu thiết thực. Và “bạn mộ” chính là một giải pháp đầy tính nhân văn, một minh chứng cho thấy con người luôn khao khát sự kết nối, dù ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời.
Từ Jumokuso đến “bạn mộ”: Sự phát triển của một nhu cầu
Ý tưởng về việc chôn cất chung cho những người không có người thân thực ra đã xuất hiện tại Nhật Bản dưới hình thức Jumokuso – 樹木葬 (Mộc thụ táng), một hình thức an táng dưới gốc cây, không đòi hỏi người đã khuất phải có người thân chăm sóc mộ phần. Điều này đặc biệt phù hợp với những người không có con. Tuy nhiên, xu hướng “bạn mộ” ngày nay đã có những bước phát triển mới, đáp ứng một cách sâu sắc hơn nhu cầu tình cảm và tinh thần của người cao tuổi. Nó không chỉ đơn thuần là việc chia sẻ một nơi an nghỉ, mà còn là sự đồng hành, sẻ chia và hỗ trợ lẫn nhau trong những năm tháng cuối đời.
Vì sao “bạn mộ” trở thành lựa chọn của nhiều người cao tuổi?
Sự trỗi dậy của xu hướng “bạn mộ” không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên. Nó phản ánh những thay đổi sâu sắc trong cấu trúc xã hội và quan niệm sống của người Nhật Bản hiện đại:
-
Sự gia tăng của những người sống độc thân: Xã hội Nhật Bản đang chứng kiến sự thay đổi lớn trong quan niệm về hôn nhân và gia đình. Việc kết hôn và sinh con không còn là một “mệnh lệnh” xã hội. Nhiều người chọn cuộc sống độc thân, hoặc trải qua những đổ vỡ trong hôn nhân và không có ý định tái hôn. Đối với những người này, việc tìm kiếm một người bạn để cùng nhau an nghỉ trở thành một lựa chọn tự nhiên và an ủi.
-
Sự thay đổi trong quan niệm về gắn bó huyết thống: Truyền thống chôn cất gia đình, nơi các thành viên trong dòng họ được an táng cùng nhau, đang dần nhường chỗ cho những quan niệm mới. Sự gia tăng của các gia đình hạt nhân và chủ nghĩa cá nhân đã khiến nhiều người suy nghĩ lại về ý nghĩa của sự gắn bó sau khi chết. Họ mong muốn được ở bên cạnh những người mà họ thực sự yêu quý và có mối liên hệ sâu sắc, dù không cùng huyết thống. “Ít nhất tôi muốn dành thời gian sau khi chết với những người tôi yêu mến,” hay “Tôi muốn được chôn ở một ngôi mộ khác với người bạn đời của mình,” là những tâm sự ngày càng phổ biến.
“Bạn mộ” – Nơi nương tựa của những tâm hồn cô đơn
Việc tìm kiếm một người bạn đồng hành cuối đời mang lại nhiều lợi ích thiết thực, không chỉ về mặt tinh thần mà còn về mặt vật chất:
-
Khỏa lấp nỗi cô đơn, tìm thấy niềm vui tuổi già: Tuổi già thường đi kèm với sự cô đơn khi con cái trưởng thành và có cuộc sống riêng, bạn bè dần rời xa. “Bạn mộ” không chỉ là những người bạn cũ mà còn là những người bạn mới, cùng chung cảnh ngộ, cùng chia sẻ những câu chuyện buồn vui của cuộc sống, mang đến sự ấm áp và niềm vui trong những ngày tháng xế chiều.
-
Giảm bớt nỗi sợ hãi khi nghĩ về cái chết: Đối với những người sống một mình, ý nghĩ về cái chết thường mang đến sự cô đơn và sợ hãi. Nhưng khi có một người bạn cùng trang lứa để sẻ chia, cùng nhau chuẩn bị cho “sự kiện” quan trọng này, nỗi sợ hãi sẽ vơi bớt, thay vào đó là sự bình an và chấp nhận.
-
Cùng nhau lên kế hoạch cho chặng đường cuối: Việc lên kế hoạch cho những vấn đề liên quan đến tang lễ và nơi an nghỉ có thể là một gánh nặng tâm lý lớn đối với người cao tuổi. Khi có “bạn mộ”, họ có thể cùng nhau thảo luận, chia sẻ ý kiến, giúp nhau đưa ra những quyết định phù hợp và cảm thấy an tâm hơn.
-
Giảm gánh nặng tài chính: Chi phí cho một khu mộ cá nhân ở Nhật Bản không hề nhỏ. Việc chia sẻ một khu đất với nhiều người khác giúp giảm đáng kể gánh nặng tài chính cho mỗi cá nhân, đặc biệt là đối với những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn.
Bức tranh xã hội Nhật Bản và sự lan tỏa của xu hướng “bạn mộ”
Những con số thống kê không biết nói dối. Dân số Nhật Bản đang già đi với tốc độ chóng mặt, và số ca sinh liên tục giảm. Năm 2024, số trẻ em được sinh ra chỉ còn 729.880, đánh dấu năm thứ chín liên tiếp sụt giảm. Tỷ lệ người độc thân cũng ngày càng tăng, chiếm tới 34% dân số, và gần một nửa trong số đó là người cao tuổi.
Trong bối cảnh đó, xu hướng tìm kiếm “bạn mộ” không chỉ là một giải pháp cá nhân mà còn phản ánh một nhu cầu xã hội ngày càng lớn. Các dịch vụ hỗ trợ tìm kiếm “bạn mộ” và chia sẻ phần mộ đang ngày càng phát triển, cho thấy sự quan tâm và đáp ứng của xã hội đối với nhu cầu đặc biệt này.
“Bạn mộ” không chỉ là một xu hướng nhất thời mà có lẽ sẽ trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh xã hội Nhật Bản trong tương lai. Nó là minh chứng cho sự thích ứng và khả năng tìm kiếm niềm an ủi của con người trong những hoàn cảnh khó khăn. Giữa những lo toan của cuộc sống và sự hữu hạn của thời gian, những người cao tuổi Nhật Bản đang tìm thấy sự đồng điệu và sẻ chia, không chỉ trong cuộc sống mà còn trên hành trình cuối cùng của cuộc đời. Câu chuyện về “bạn mộ” không chỉ là một nét độc đáo trong văn hóa Nhật Bản mà còn là một lời nhắc nhở sâu sắc về giá trị của tình bạn và sự kết nối trong mọi giai đoạn của cuộc sống.